Doğum İzni | Kimler Faydalanabilir? Kaç Gün Sürer? Nasıl Hesaplanır? 

Halk arasında süt izni, emzirme izni veya analık izni olarak da bilinen doğum izni; İş hukuku ile çalışanlara tanınmış olan bir haktır. İş Kanunu ile koruma altına alınmış olan bu izni, yazımızda olabildiğince detaylı şekilde inceleyerek; konu hakkında merak edilenleri cevaplayacağız.

Doğum İzni Nedir? 

Doğum izni, doğum yapacak veya yeni yapmış kadınlar ile eşleri doğum yapan babalara verilen, kesintisiz ve ücretli bir izin türüdür. Hamilelik sürecinin başladığı andan itibaren devreye girmektedir. İş Kanunu’na göre; hekim raporu sonucunda gerekli görüldüğü takdirde, hamile kadın işçiler daha hafif ve sağlığına uygun işlerde çalıştırılmalıdır.  

Hamile kadın işçiler, gebelik döneminde günde 7,5 saatten fazla çalıştırılmamalıdır. Eskiye kıyasla daha az mesai yapması nedeni ile işçinin ücretinden kesinti yapılamaz. Gebelik boyunca işçi doktor kontrolü için ücretli izin alabilir. Bu izin, özel bir izin olup; yıllık izinden bağımsızdır. İşçinin talep etmesi halinde, işveren bu izni vermek zorundadır. 

Doğum İzninden Kimler Faydalanabilir? 

Doğum izni, bütün kadın işçiler için tanınmış bir haktır. Memurlar, özel sektörde çalışanlar ve kamu personelleri yararlanabilir. Kanun tarafından çalışma şartlarına ilişkin olarak bir ayrıma gidilmemiştir. Çalışma hayatında bulunan bütün kadın işçiler bu haktan faydalanabilmektedir. 

Ayrıca şu da vardır ki; eşi doğum yapan erkek çalışanlar da bu ücretli izinden faydalanabilir. Halk arasında babalık izni olarak da bilinir. Kadın çalışanlara kıyasla daha kısa ve sınırlı bir kapsama sahiptir. 

Doğum İzni Ne Zaman Başlar?

Hukukumuza göre doğum izni, doğum gerçekleşmeden 8 hafta öncesinde başlamaktadır. Kadın çalışanın sağlık haline göre doktor tarafından düzenlenecek bir rapor ile bu süre artırılabilir. Fakat 8 haftadan daha az olması ve kısaltılması mümkün değildir. Bu durumun tek istisnası, hamile işçi tarafından talep edilmesidir. 

Eğer işçinin sağlığına herhangi bir zararı olmayacak ise kadın çalışan, talep etmesi halinde doğuma 3 hafta kalana kadar çalışma yapabilir. İşçi böyle bir talepte bulunsa dahi istediği zaman çalışmaktan kaçınabilir. 

Doğum İzni Kaç Gün? 

Doğum izni toplam 16 haftadır. Bunun 8 haftası doğum öncesi; kalan 8 haftası ise doğumdan sonraki süre içindir. Yani kadın işçinin toplam izin hakkı 112 gün olmaktadır. Bu süreler artırılabilse de işveren tarafından kısaltılamaz.  

Kadın işçinin doğuma 3 hafta kalana kadar çalışması halinde kullanmadığı 5 haftalık süre, doğumdan sonraki iznine eklenebilir. Ancak bu bir zorunluluk değildir. İşçinin talep etmesi halinde geçerlilik kazanır. 

Yukarıda da belirttiğimiz üzere; anne adayı çalışan talep ederse, doğumdan önceki 3 haftaya kadar çalışabilir. Ancak bunun için doktordan onay alınmalıdır. Yani doğuma 3 hafta kalana kadar çalışabilmek için hem kadın işçi talep etmeli hem de doktor onayı bulunmalıdır. 

Hamileliğin en geç 37. Haftasına kadar çalışılabilir. Bu sürenin dolmasından itibaren, kadın işçi talep etse dahi hiçbir şart altında çalışmaya devam ettirilemez. 

Doğum İzni Hesaplama Nasıl Yapılır? 

Kadın işçinin sahip olduğu 8 haftalık izin süresi, doğumun gerçekleşmesi ile birlikte sona ermektedir. Erken doğum gerçekleşmesi halinde, doğum öncesinde kullanılamayan izin süresi; doğumun gerçekleşmesinden sonraki 8 haftalık süreye eklenebilmektedir. 

Doğumun beklenenden daha geç gerçekleşmesi durumunda ise işçinin doğum izni kısaltılamaz. Çocuğun ölü doğması gibi durumlarda da yine işçinin izninden kesinti yapılamaz. Bunun nedeni ise iznin sadece çocuk için değil; aynı zamanda annenin de ruhsal ve fiziksel sağlığını korumayı amaçlamasıdır. 

Ayrıca şunu da belirtelim ki; düşük gerçekleşmesi halinde, doğum sonrası izin hakkı bulunmamaktadır. Bunun nedeni ise doğumun gerçekleşmemesidir. Analık izni hesaplanırken tüm bu durumlar göz önünde bulundurulmalı ve doktor raporuyla da kayıt altına alınmalıdır. 

Doğum Raporu Nedir? 

Doğum raporu, doktorlar tarafından analık izni kullanmak isteyen anne adayı çalışanlara verilen bir rapor türüdür. Normalde doğum yapılan hastaneden alınmaktadır. Ancak bununla birlikte e- devlet üzerinden de temin edilebilmektedir.  

Doğum İzni Nasıl Kullanılır? 

Analık izninin kullanılabilmesi için işveren bilgilendirilmelidir. Bunun için doktordan doğum raporu alınmalı ve doğum izni dilekçesi ile birlikte bu rapor işverene sunulmalıdır. Analık izni dilekçesi için herhangi bir şekil şartı bulunmamaktadır. Dilekçede bu iznin kullanılmasına ilişkin bir beyanın bulunması ve dilekçe eki ile birlikte doğum raporunun sunulması yeterlidir. Dilekçenin sunulmasından sonra, işçiye bir alındı belgesi verilmektedir. Bu belgenin saklanmasını tavsiye ederiz. 

Kamuda çalışanlar, idari uygulama nedeni ile bu dilekçeyi zaten sunmak zorundadır. Özel sektörde ise çoğu zaman bir dilekçe verilmeden, sözlü olarak bu iznin kullanıldığı görülmektedir. Ankara iş avukatı olarak tavsiyemiz ise işverenin yazılı şekilde bilgilendirilmesidir. Bu sayede, konuya ilişkin olarak ileriki zamanlarda meydana gelebilecek problemlerin önüne geçilmiş olacaktır. 

Doğum İzninde Maaş Alınır Mı? 

Analık izni, ücretli bir izin türüdür. Bu sebeple doğum izni kullanan işçiye, izinli olduğu dönem boyunca maaş ödemesi yapılmalıdır. Maaşın ödenmemesi halinde, işçi buna dayanarak haklı nedenle istifa edebilir. Feshin haklı sebebe dayanması sebebi ile kıdem tazminatına da hak kazanılacaktır. 

Ayrıca; 

• Hamile işçinin periyodik sağlık kontrolleri için kullandığı izinler nedeniyle ücretinden kesinti yapılamaz. 
• Doğumdan önceki 8 haftalık ve doğumdan sonraki 8 haftalık analık izni nedeniyle de işçinin ücretinden kesinti yapılamaz. 

İşverenin yukarıda sayılan sebeplere dayanarak işçinin maaşından kesinti yapması halinde, işçi derhal fesih hakkını kullanarak iş akdini haklı nedenle feshedebilmektedir. 

Doğum İzni Kullanan İşçi İşten Çıkartılabilir Mi? 

Hamilelik ya da doğum izni kullanılması sebebi ile işçi, işten çıkartılamaz. Her iki durum da işveren açısından haklı ya da geçerli fesih nedeni oluşturmamaktadır. İşverenin bu sebeplere dayanarak iş akdini feshetmesi halinde, işçi kıdem ve ihbar tazminatına hak kazanacaktır. Ayrıca işe iade davası da açabilecektir. 

Ancak şu da vardır ki; işverenler tazminat ödememek amacı ile hamile işçileri farklı bir gerekçe göstererek işten çıkartabilmektedir. Böyle bir durumun yaşanması halinde, iş hukuku alanında uzman bir iş avukatı ile görüşülmeli ve hukuki yollara başvurulmalıdır. 

İşveren Tarafından Doğum İzni Kullandırılmazsa Ne Yapılmalıdır? 

İşverence doğum izninin kullandırılmaması, işçinin ücretinde kesinti yapılması veya hiç ödenmemesi, işçinin fiilen çalıştırılmaya devam edilmesi veya mobbing uygulanması gibi sebepler; işçi açısından haklı fesih nedeni oluşturmaktadır. Yani işçi bu sebeplere dayanarak haklı nedenle istifa edebilir. İşçi bu durumda istifa etmiş olsa dahi, fesih haklı bir nedene dayandığı için kıdem tazminatı ve diğer işçilik alacaklarına hak kazanacaktır. 

İşverenin bu tazminatları ödememesi halinde işçi, bir iş hukuku avukatı ile hukuki yollara başvurabilir. Açılacak işçi alacakları davası ile ödenmeyen kıdem ve ihbar tazminatı, yıllık izin ücreti alacağı ve diğer ücret alacakları talep edilebilmektedir. Eğer siz de analık iznini kullanmanız sebebi ile mobbinge uğruyor veya işveren tarafından izniniz kullandırılmıyor ise Ankara iş avukatı olarak bizimle iletişime geçebilirsiniz. 

Babalık İzni Nedir? 

Analık izninin erkekler için verilen türüne, babalık izni denilmektedir. 2015 yılında kanunda yapılan değişiklik ile mazeret izni olarak mevzuata girmiştir. Kamuda çalışan memurlar ve özel sektörde çalışan işçiler açısından farklılık sergilemektedir. Buna göre babalık izni, memurlar için 10 gün; İş Kanunu’na tabi şekilde özel sektörde çalışan babalar için ise 5 gündür. Bu izin de analık izninde olduğu gibi ücretli bir izindir. Yani babanın kullandığı izin süresi için ücretinden kesinti yapılamaz. 

Doğum İzni Süresi Toplam Çalışma Süresine Eklenir Mi? 

İş Kanunu 55. Maddeye göre; kadın işçilerin doğum öncesi ve sonrası izinli olduğu günler, çalışma süresine eklenir. İş Hukuku açısından genel olarak ücretsiz izin süreleri, işçinin çalışma süresinden sayılmaz. Ancak analık izni veya süt izni gibi ücretli izinler, işçi fiili olarak çalışma yapmasa da çalışmış gibi sayılan hallerdendir. 

Doğum İzni Parası Nedir? 

Doğum izni kullanan anne ve anne adayları, yukarıda dile getirilen izin süresi boyunca raporlu sayılmaktadır. Doktor raporuyla doğuma üç hafta kalana kadar çalışan kadın işçiler, izin süreleri için geçici iş göremezlik ödeneği alır. Bu süre boyunca SGK tarafından analık geçici iş göremezlik ödeneği ödenmektedir. Ödeneğin miktarı ise işçinin normal ücretinin 2/3’üdür. 

Doğum parası almanın asli şartı, doğumdan önceki son 1 sene içerisinde en az 90 gün boyunca sigorta primlerinin ödenmiş olmasıdır. Doğum parası almak için doğumun gerçekleşmesi ve bebeğin sağ doğması da gerekmektedir. Ayrıca işçi, doktordan alacağı raporu da işverene teslim etmek zorundadır. 

Erken Doğum Halinde Ne Olur? 

Kadın çalışanın erken doğum yapması halinde, daha önceden kullanmadığı doğum öncesi izin süresi; 8 haftalık doğum sonrası izin süresine eklenmektedir. 

Doğum İzni Borçlanması Nedir?

Eski yasaya göre analık izni kullanan kadın işçilerin sigorta primleri yatmamakta; çalışmadıkları bu süre nedeni ile emeklilik süreleri de uzamaktaydı. Ancak yapılan yeni düzenlemeler doğrultusunda, işçi açısından borçlanma konusunda birtakım yenilik ve kolaylıklar getirilmiştir. 

Yeni kanuna göre kadın işçilerin doğum sebebi ile çalışmadıkları 2 senelik süreyi borçlanabilmelerine imkan sağlanmıştır. Bunun için çocuğun 2 senelik borçlanma süresi boyunca hayatta olması, doğumun ardından işçi adına herhangi bir prim ödemesinin yapılmaması ve doğum öncesinde işçinin sigortalı olması gerekmektedir. 

Hamileyken İşten Çıkarılma Halinde Ne Yapılmalıdır? 

Kadın işçi, hamile olması veya doğum izni kullanması nedenine dayanılarak işten çıkarılamaz. Her iki durum da işveren açısından haklı veya geçerli bir fesih nedeni oluşturmamaktadır. Eğer işçi hamileliği ya da buna bağlı ücretli izin kullanması sebebiyle işten çıkartılırsa, işçinin işe iade davası açma hakkı bulunmaktadır. Ayrıca kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı gibi feshe bağlı hakları da saklıdır. Yani işçi dilerse işe iade davası açmak yerine doğrudan işçi alacakları davası da açabilir ve tazminatlarını alabilir. 

Hamileliği nedeniyle işten çıkarılan işçi, alanında tecrübe sahibi bir iş hukuku avukatı ile yargı yoluna başvurabilir. İşçinin ilk olarak eski işine dönüp dönmek istemediğinden emin olması gerekmektedir. Eğer işe iade davası açmak yerine tazminatlarını almak istiyor ise izlenecek süreç de buna göre şekillenecektir. İlk olarak dava şartı arabuluculuğa başvurulur. Bu aşamada bir anlaşmaya varılamaması halinde, son tutanak ile birlikte işçi alacakları davası açılacaktır. Davanın kabul edilmesi durumunda işçi, kıdem ve ihbar tazminatı başta olmak üzere; ödenmeyen ücret alacaklarına da kavuşacaktır. 

Bütün bu süreç hukuki bilgi ve tecrübe gerektirmektedir. Herhangi bir hak kaybı ile karşılaşmamak adına, alanında en iyi Ankara iş avukatları ile çalışmanız sağlıklı olacaktır. Konu hakkında daha detaylı bilgi almak için Ankara işçi avukatı olarak bizimle iletişime geçebilirsiniz.  

Konu Hakkında Sık Sorulan Sorular 

Doğum izni veya diğer adıyla analık izni hakkında en sık sorulan sorular ve cevaplarını aşağıda bulabilirsiniz.