İş Kanunu’na tabi çalışanlar, gerekli şartları yerine getirmeleri halinde ücretli yıllık izin kullanma hakkına sahiptir. Bu uygulama ile işçilerin dinlenmesi ve iş gücünün yenilenmesi amaçlanır. İzin süresi boyunca, çalışanların ücreti tam ve doğru şekilde ödenmek zorundadır. Bu yazımızda, konu ile ilgili merak ettiğiniz soruların cevabını bulabilirsiniz.
Yıllık İzin Nedir?
Yıllık izin, işçilerin bir yıl boyunca yaptıkları çalışma sonunda, ücret kesintisi olmadan dinlenmelerine olanak tanıyan bir haktır. İşçilerin sağlık ve moralini korumak için yasal olarak güvence altına alınmıştır. Çalışanların işyerlerinden ücretli olarak ayrılmalarına ve her yıl belli bir süre tatil yapmalarına imkan verir.
Yıllık iznin başlıca özellikleri:
- Ücretlidir: İzin döneminde, işçinin normal maaşı ödenmeye devam eder.
- Zorunludur: İşveren, işçinin yıllık ücretli izin hakkını engelleyemez veya iptal edemez. İşçi de izin hakkından vazgeçemez
- Hak kazanma: İşçi, işyerinde en az 1 sene çalışmalıdır. Kullanılmayan izin hakkı yanmaz ve kaybedilmez.
- İzin Süresi: İşçinin çalışma yılı ve yaşına bağlıdır. Bunlara bağlı olarak 14-26 gün arasıdır.
- Kullanma: Yıllık iznin ne zaman kullanılacağı konusunda, işçi ve işveren anlaşmalıdır.
Kimler Yıllık Ücretli İzin Hakkına Sahiptir?
Gerekli şartları sağlayan tüm çalışanlar, senelik ücretli izne ayrılma hakkına sahiptir. 4857 Sayılı İş Kanunu’na göre:
- İlk olarak, İş Kanunu’na tabi bir iş sözleşmesi ile çalışmak gerekir.
- Bir işyerinde en az 1 yıl çalışan her işçi, yıllık izin kullanma hakkına sahiptir.
- İzin süresinin hesaplanmasında deneme süresi de göz önünde bulundurulur.
- İş sözleşmesinin belirli süreli ya da belirsiz süreli iş sözleşmesi olması önemli değildir. Belirli süreli sözleşmeyle çalışan kişiler de yıllık izne hak kazanır.
- Kıdem tazminatına hak kazanma koşulu aranmaz.
- Sigortalılık süreleri 1 yılı tamamlayan ev hanımları ve aile bireylerinin bakımından sorumlu olanlar da senelik izin kullanabilirler.
- Staj süreleri içinde stajyerler de izin hakkına sahiptirler.
4857 Sayılı İş Kanunu kapsamı dışında kalan kişilerin yıllık ücretli izin hakkı yoktur. Memurlar, esnaflar, çiftçiler, tutuklu ve mahkum çalışanlar buna örnektir.
Yıllık İzin Süreleri Ne Kadar? (2024)
İşçilerin senelik izin hakkı, işçinin yaşına ve aynı işveren bünyesindeki çalışma süresine bağlı olarak değişir. 4857 sayılı İş Kanunu doğrultusunda, çalışma süresine göre yıllık izin süreleri:
- 1-5 sene arası (5 sene de dahil): 14 gün
- 5-15 sene arası: 20 gün
- 15 sene ve üstü: 26 gün
Bazı özel hallerde izin süreleri:
- Yeraltı işlerinde çalışan kişiler: Normal izin sürelerine fazladan 4 gün eklenir.
- 18 yaşından küçük veya 50 yaşından büyük olanlar: Senelik izin süresi en az 20 gün olmalıdır.
- Gazeteciler: Günlük yayın yapanların her yıl 4 hafta, 10 yıldan fazla mesleki deneyimi olanların 6 hafta izin hakkı vardır.
Yıllık izin süreleri, iş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesiyle daha fazla olabilir, ancak kanundaki sürelerden daha az olamaz.
Yıllık İzin Ücreti Nasıl Hesaplanır?
Yıllık izin ücretinizi hesaplamak için, izne ayrıldığınız gündeki günlük brüt ücretinizi ve kullanacağınız izin günü sayısını dikkate almalısınız. Brüt kazancınızı 30’a bölüp, günlük brüt kazancınızı bulabilirsiniz. Bu kazancı kullandığınız izin günüyle çarparak, brüt senelik izin ücretinizi bulursunuz. Formül şöyledir:
- Yıllık İzin Ücreti = Brüt Kazanç / 30 x Kullandığınız İzin Gün Sayısı
Örnek Hesaplama:
- Brüt kazanç: 20.000 TL
- Kullandığınız izin gün sayısı: 14 gün
- Senelik izin ücreti: 20.000 TL / 30 x 14 = 9.333,33 TL
Ücret hesaplanmasında:
- Brüt kazanç: Ana ücret, ek ödemeler, ikramiye ve prim gibi tüm kazanç unsurları göz önünde bulundurulur.
- Damga, gelir, SGK ve işsizlik vergisi: Brüt izin ücretinden düşülür ve net ücret bulunur.
- Asgari ücret: Asgari ücret alan kişilerden, gelir ve damga vergileri kesilmez.
- Kıdem tazminatı: Senelik izin ücreti hesaplanırken göz ardı edilir.
İzin ücreti, izne ayrılamadan önce veya izin döneminde peşin olarak ödenmelidir. Kullanılmayan izinlerin ücreti ise iş akdi feshedildiği tarihte, faiziyle birlikte ödenir.
Yıllık İzin Ne Zaman ve Nasıl Kullanılır?
Senelik izne ayrılırken, dikkat etmeniz gereken bazı hususlar bulunmaktadır. Bu sayede hem işçinin dinlenmesi hem de iş yerindeki çalışma düzeninin istikrarı sağlanır.
Yıllık iznin kullanımı:
- İşveren ve işçi, iznin kullanımı konusunda mutabık kalmalıdır.
- İşveren, işçinin yıllık izin hakkını sınırlayamaz veya ortadan kaldıramaz.
- İşçi, iznini tek seferde veya parçalar halinde kullanabilir.
- Parçalar halinde kullanımda, bir parça en az 10 gün olmalıdır.
- İstisna olarak işveren, işçinin senelik iznini; işyerinin mecburi ihtiyaçları sebebiyle 10 günden kısa süreli parçalara bölebilir.
- İzin hakkı, işçinin talebi olsa dahi ücrete dönüştürülemez. Ancak, iş sözleşmesi feshedildiyse; kullanılmayan izinler ücrete dönüşür ve işçiye ödenmek zorundadır.
- Yıllık ücretli izin hakkı feshe bağlı bir alacaktır. Fakat, sözleşmenin haklı ya da haksız nedenle feshedilmiş olması önemsizdir. Kullanılmayan izin varsa buna ilişkin ücret her şartta işçiye ödenmek zorundadır.
Yıllık iznin ne zaman kullanılacağı:
- İşe başlama tarihinden itibaren bir yıl sonra izne hak kazanılır.
- Bu izin hakkı, izleyen çalışma yılı içinde kullanılabilir.
- İşveren, işçinin yıllık iznini; işyerinin mecburi ihtiyaçları sebebi ile işçinin talebine ve hakkaniyete uygun olmak şartıyla erteleyebilir.
Yıllık ücretli izin kullanırken dikkat edilmesi gerekenler:
- İzin kullanmadan önce işverene yazılı olarak bildirim yapılmalıdır.
- Bildirim, en az bir ay öncesinden işverene iletilmelidir.
- Bildirimde, iznin kullanılacağı başlangıç ve bitiş tarihi belirtilmelidir.
- İşveren, işçinin izin talebini keyfi nedenlerle reddedemez.
İzin hakkınız yasalarla koruma altına alınmıştır. Bu hakkın farkında olun ve kullanmaktan çekinmeyin.
Yıllık İznimi Kullanmadım, Ne Yapmalıyım?
İş Kanunu ve Ana Yasa, yıllık ücretli izin kullanmanızı hem sizin hem de işvereniniz için yasal bir zorunluluk olarak belirlemiştir. Bu haktan feragat edemezsiniz. İşvereniniz de izin kullanmanızı engelleyemez. İzni ne zaman kullanacağınıza ise işveren karar verir. İşyerindeki işlerin durumuna göre, izin için uygun bir tarih belirleme hakkına sahiptir.
İşvereniniz yıllık izninizi kullandırmıyorsa, bunu yazılı olarak talep etmeniz ve işvereninizin onayını almanız gerekir. İşveren, talebinize rağmen izin kullandırmazsa, iş akdini haklı nedenle feshedebilir ve kıdem tazminatınızı alabilirsiniz.
Fakat Yargıtay, yıllık izinlerin kullandırılmamasının haklı fesih nedeni sayılması için; uzun yıllar boyunca kullandırılmaması gerektiği fikrini taşımaktadır. Bu sürenin ne kadar olacağı ise somut olayın özelliğine göre belirlenir. Bu nedenle, iş akdinizi feshetmeden önce muhakkak bir iş hukuku avukatına danışın.
Yıllık İzinlerin Kullandırıldığının İspatı
İş Kanunu ile yıllık izinlerin kayıt altına alınması zorunlu kılınmıştır. İşveren bu kaydı, izin kayıt defteri veya bunun yerine geçebilecek bir evrak ile yapabilir.
İşveren, yılık izinlerin kullandırıldığını ispat etmek zorundadır. Aksi takdirde, işçiye senelik izinlerinin kullandırılmadığı varsayılır ve işveren kullanılmayan izinlere ilişkin ücreti ödemek zorunda kalır.
İzinlerin kullanıldığı ispatlanırken, işçinin imzası bulunan yıllık ücretli izin defterleri veya buna denk olan bir evraklar kullanılır. Ayrıca, işçiye izin kullandığına ilişkin yemin de teklif edilebilir.
Resmi Tatil Günleri Yıllık İzinden Sayılır Mı?
İşçinin yıllık izne çıktığı tarih; hafta tatili, ulusal bayram, dini bayram ya da genel tatil günlerine denk gelebilir. İzin tarihine denk gelen resmi tatil günleri, yıllık ücretli izin süresinden sayılmaz. Yani, eğer işçi 14 günlük izne ayrılmak istiyor ve bu tarih 3 günlük bayram tatiline denk geliyorsa; 3 günlük bayram tatili, işçinin izin süresine dahil edilemez.