Bakiye süre ücreti alacağı, belirli süreli iş sözleşmelerinin anlaşılan tarihten önce feshedilmesi halinde hak kazanılan bir alacak türüdür. Böyle bir durumun meydana gelmesi halinde, geri kalan süreye ilişkin ücretler işçi tarafından talep edilebilir. Yalnızca belirli süreli iş sözleşmeleri için geçerli olan bir alacak kalemidir. Bu nedenle de işçiler tarafından en fazla merak edilen konulardan biridir.
Yazımızda konuya dair merak edilenler incelenecektir. İş hukuku hakkında temel kavramları öğrenmek için iş hukuku adlı yazımıza göz atabilir; diğer dava türleri hakkında bilgi almak için makalelerimizi inceleyebilirsiniz.
Bakiye Süre Ücretinin Kanuni Dayanağı
Bakiye süre ücreti, belirli süreli iş sözleşmeleri için özel olarak düzenlenmiştir. Bu sebeple bakiye süre alacağı, belirsiz süreli sözleşmelerde kendisine yer bulmaz. Ancak şu da vardır ki; İş Kanunu ile belirli süreli bir sözleşmesiyle çalışan işçilerin, iş akitlerinin haklı bir neden olmaksızın feshedilmesi halinde ne tür haklara sahip olunduğuna ilişkin net bir hüküm düzenlenmemiştir. Bu da kafa karışıklıklarına yol açabilmektedir.
Bakiye süre alacağının hukuki dayanağı, İş Kanunu değil; 6098 sayılı Borçlar Kanunu’nun 438. Maddesidir. İş mahkemeleri de karar verirken işbu maddeyi dayanak almaktadır.
Bakiye Süre Ücreti Hangi Hallerde Ödenir?
6098 sayılı yeni Türk Borçlar Kanunu’nun 438. Maddesine göre; işveren haklı bir neden olmaksızın, belirli süreli iş sözleşmesinin süresi dolmadan işçiyi işten çıkartır ise işçi, bu süreye uyulduğu takdirde kazanabileceği miktarı tazminat olarak isteyebilir.
Buradan da anlaşılacağı üzere; baki süre ücreti sadece belirli süreli iş sözleşmelerine özgüdür. Belirsiz süreli hizmet sözleşmelerinde bu alacak hakkı bulunmaz. Bakiye süre ücreti, sadece sözleşmesi haksız şekilde feshedilen işçi tarafından talep edilebilir. Sözleşmenin, işçi tarafından haksız şekilde feshedilmesi halinde dahi işverenin böyle bir hakkı bulunmamaktadır.
İşveren, sözleşmeyi İş Kanunu 25. Maddede yazılan; ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı hallere ya da sağlık veya zorlayıcı bir sebebe dayanarak fesheder ise sözleşmenin geri kalan süresine ilişkin ücretler açısından işçi için bir talep hakkı doğmaz.
Belirli Süreli İş Sözleşmesi Nedir?
Belirli süreli hizmet sözleşmeleri, belirli bir olgunun ortaya çıkması veya işin yapılması için kurulan, çalışma süresinin ve sözleşme tarihinin ne zaman sona ereceği belli olan sözleşmelerdir.
Hukukumuzda kural olan, iş sözleşmelerinin belirsiz süreli yapılmasıdır. Belirli süreli sözleşmeler istisnadır ve sıkı şartlara bağlıdır. Bu sebeple bir iş sözleşmesinin belirsiz veya belirli süreli olması konusunda ortada tereddüt bulunuyor ise sözleşme belirsiz süreli kabul edilir.
Bu konu, hazırladığımız belirli süreli hizmet sözleşmesi adlı yazımızda detaylı şekilde incelendiği için burada tekrar geniş olarak yer verilmeyecektir. Dilerseniz ilgili yazımızı okuyarak daha detaylı bilgi edinebilirsiniz.
Bakiye Süre Ücreti Alacağının Şartları Nelerdir?
Bu alacak için bazı şartların bir arada bulunması gerekir. Aksi takdirde hak kazanılmaz. Bakiye süre ücreti alacağı şartları şu şekildedir:
1. İş Sözleşmesi Belirli Süreli Olmalıdır
- Bakiye süre ücretine yalnızca belirli süreli bir hizmet sözleşmesi ile çalışan işçiler hak kazanmaktadır.
- Belirli süreli iş sözleşmesinin, kanunda dile getirilen objektif koşulları taşıması gerekir. Yani sözleşme belirli süreli olarak adlandırılmış olsa da gerekli şartları taşımıyor ise belirsiz süreli sayılır. Bunun sonucunda da bakiye süre alacağı davası açılamaz.
2. Sözleşme İşveren Tarafından Haksız Şekilde Feshedilmelidir
- Sözleşmenin işveren tarafından, haklı bir neden olmaksızın feshedilmesi gerekir.
- İşveren açısından haklı fesih nedenleri, İş Kanunu’nun 25. Maddesi ile belirlenmiştir. Bu maddede sayılan bir sebep ile iş akdi sona erdirilen işçi, bakiye süre için ücret talebinde bulunamaz.
- İlgili maddede sayılmayan, haksız ve keyfi işten çıkarmalar halinde ise hak kazanılır.
3. İş Akdi Sözleşme Süresi Dolmadan Feshedilmelidir
- İş akdi, sözleşmede yer alan işin bitiş tarihinden önce feshedilmelidir.
- Örneğin, sözleşme süresi 1 yıl ve iş akdi 5. ayda sona erdirildiyse; bakiye süre ücreti de geri kalan aylara ilişkin olacaktır.
Bu şartların bir arada bulunması halinde işçi, bakiye süre ücret alacağına hak kazanır. Alacağı ödenmeyen işçi, iş hukuku alanında uzman bir iş avukatı ile dava açabilir. Uzman yardımı almadan hukuki yollara başvurmak, hak kayıpları ile karşılaşmaya sebep olacaktır. İş sözleşmesi türünün, bakiye sürenin, ücretin ve indirilmesi gereken kalemlerin iyi analiz edilmesi gerekir.
Bakiye Süre Ücretinde İspat Yükü
Sözleşmenin belirli süreli iş sözleşmesi olduğunu ve süresi dolmadan feshedildiğini ispatlamak zorunda olan taraf, davacı işçidir. Sözleşmenin yazılı olması şart değilse de ispat açısından kolaylık sağlar.
İş sözleşmesinin haklı nedenle feshedildiğini ve bu nedenle bakiye süre ücreti hakkının doğmadığını ispatlaması gereken taraf ise işverendir.
İşçi ve işverenin, sözleşmeyi belirli süreli olarak tanımlaması ve bu yönde imzalamaları, sözleşmeyi belirli hale getirmemektedir. Gerekli objektif koşulları taşımayan sözleşmeler, belirsiz süreli kabul edilecektir. Bu nedenle İş Kanunu 11. Madde dikkatli şekilde incelenmelidir.
Tazminata esas ücret ve feshin ne şekilde gerçekleştiği; tanık beyanları, iş yeri ve SGK kayıtları, banka kayıtları ve emsal ücret araştırması ile ispatlanacaktır. Bakiye süreye ilişkin ücret, tüm deliller göz önüne alınarak; bilirkişi tarafından yapılacak inceleme ile tespit edilir. Bilirkişi tarafından yapılan hesaplamada, işçinin başka bir işten elde ettiği gelirin olup olmadığı ve edinmekten kasten feragat ettiği ücretler de dikkate alınır.
Bakiye Süre Ücreti Nasıl Hesaplanır?
Bakiye süre ücreti hesaplama yaparken, işçinin sözleşmenin süresinden önce feshedilmesi nedeniyle edinmekten mahrum kaldığı ücretler dikkate alınır. Yani işçi, sözleşmesinin bitmesine 3 ay kala işten çıkartılır ise bu 3 ay içerisinde ne kadar maddi menfaat edinecekse bu miktarı talep edebilecektir.
Ayrıca işçinin artık o işyerinde çalışmaması nedeniyle tasarruf ettiği miktarlar ile başka bir iş sayesinde kazandığı ya da bilerek kazanmaktan kaçındığı maddi yararlar, bu ücretten düşürülür.
Bir diğer önemli konu ise takdiri indirimdir. Bakiye süre ücreti alacağında, toplam meblağa mahkemece uygun bir takdiri indirim yapılır. Takdiri indirim oranı, somut olayın özelliklerine göre değişmekle beraber %30 veya daha azı/fazlası olabilir.
Bütün bu indirimlerin yapılmasından sonra, kalan brüt ücretin üstünden damga ve gelir vergisi de kesilerek net ücret bulunmuş olur.
Yargıtay, vermiş olduğu kararlar ile ücretten mahsup edilmesi gereken değerlerin tek tek araştırılması gerektiğini göstermektedir. Mahkeme tarafından mahsup edilecek kalemler araştırılmadan karar verildiği takdirde, karar bozulacaktır.
Bakiye Süre Ücretinden İndirilmesi Gereken Kalemler
Bakiye süre ücreti hesaplama yaparken, indirim yapılması gereken maddi değerler şu şekildedir:
- İşçinin başka bir iş yaparak kazandığı ücret ve menfaatler,
- İş yerinde çalışmaması nedeniyle artık yapmak zorunda olmadığı giderler (yol, kira vs.),
- Edinmekten kasten kaçındığı maddi yararlar,
Bu 3 kalem toplam miktardan mahsup edilmelidir. Aksi takdirde karar üst mahkeme tarafından bozulabilir. Bu sebeple bir iş avukatı ile sürecin yürütülmesi daha sağlıklı olacaktır.
Bakiye Süre Ücreti Ne Zaman Ödenmelidir?
İş kanununda ücretin ne zaman ödeneceğine ilişkin bir düzenlemeye yer verilmemiştir. Genel kurallara göre hareket edilecektir. Yani işçinin belirli süreli iş sözleşmesi, haklı bir neden olmaksızın feshedildiği takdirde; fesih tarihinden itibaren derhal işçiye ödenmelidir.
Bakiye Süre Ücretine Uygulanan Faiz Oranı ve Faiz Başlangıç Tarihi
Bakiye süre ücreti alacağına yasal faiz uygulanır. Her ne kadar ismi nedeniyle bir ücret alacağı olduğu ve bu nedenle mevduata uygulanan en yüksek faizin işleyeceği düşünülse de bu hatalıdır. Yargıtay da aynı görüşü taşımaktadır. Yasal faiz oranı 2022 tarihi itibariyle %9’dur.
Faiz başlangıç tarihi ise temerrüd tarihi veya dava tarihidir. Eğer işveren bir ihtarname ile temerrüde düşürüldü ise bu tarihten; dürülmedi ise dava açılış tarihinden itibaren başlar. Davanın kısmi olarak açılması halinde ise ıslah tarihinden itibaren faiz uygulanmaya başlayacaktır.
Bakiye Süre Ücreti Zamanaşımı Süresi
İş Kanunu’nda bu konu hakkında özel olarak bir zamanaşım süresi belirtilmemiştir. Ancak, işçilik alacağı olması sebebiyle genel düzenlemeler dikkate alınır. Bu sebeple de bakiye süre ücreti alacağı 10 yıllık zamanaşımına tabidir.
Dava Ne Kadar Sürer?
Bakiye süre ücreti davası, niteliği itibari ile bir iş davası olması sebebi ile basit yargılama usulüne tabidir. Net bir süre verilmesi imkansız olsa da genel olarak 1 sene içerisinde karara çıkmaktadır. Mahkemenin iş yoğunluğu ve tarafların dosyayı takip ediş şekli bu süreyi uzatıp kısaltabilmektedir.