İşe İade Davası 

İşe iade davası, iş akdi geçerli bir neden olmadan feshedilen işçinin, iş güvencesi sayesinde işine iadesini talep ettiği bir dava türüdür. Bu dava sayesinde işçi, çıkartıldığı işine eski şartlar altında geri dönebilir.

Yazımızda, geçerli bir neden olmadan işten çıkarılan işçilerin; hangi hallerde işe iadesini talep edebileceğini, dava şartlarını, işçinin sahip olduğu hakları ve neler yapabileceğini detaylı şekilde incelenecektir.

İşe İade Davası Nedir? 

İşe iade davası, haklı veya geçerli bir sebep olmaksızın işten çıkarılan işçinin; iş güvencesi kapsamında olması halinde, işine iadesini talep ettiği bir davadır.  

4857 Sayılı İş Kanunu 20. Maddeye göre, iş güvencesi kapsamında çalışan bir işçi; geçerli bir fesih nedeni olmaksızın işten çıkartılır ise 1 ay içerisinde eski işine iadesini talep edebilir. İşçi, işten çıkartıldığı tarihten itibaren 1 ay içinde arabuluculuğa başvurmalıdır. Arabuluculuk sonunda bir anlaşmaya varılamadığı takdirde, son tutanağın düzenlendiği günden itibaren iki hafta içerisinde iş mahkemelerinde dava açılmalıdır. 

İşçi bu işlemleri kendi başına yapabileceği gibi; bir avukat yardımıyla da süreci yürütebilir. Maalesef çoğu durumda işçiler haklarını tam olarak bilemediği için bu tarz iş davalarının, iş hukuku alanında uzman avukat ile takip edilmesi daha sağlıklı olacaktır. 

İşe İade Davası Sonuçları 

İşe iade davası sonucunda: 

• Dava reddedilirse, fesih geçerli hale gelir ve işçi işine iade edilmez. 
• Davanın kabulü halinde ise işçi eski işine geri döner. Aynı şartlarla çalışmaya devam eder. 
• Ancak davanın kabul edilmesine rağmen bazı durumlarda işveren, işçiyi işe başlatmamaktadır. Bu durumda işveren, işçiye 4 ila 8 aylık ücreti tutarında işe başlatmama tazminatı ödemekle yükümlü olur. 
• Ayrıca davanın kabulü halinde işçi, işe başlasa da başlamasa da boşta geçen süreye ilişkin bir ücret alır. Buna göre işveren, işçiye 4 aylık ücretine kadar varan; boşta geçen süre ücreti ödemekle yükümlü olur. 

Davanın birçok usul ve şekil şartı bulunur. Feshin geçersiz olması tek başına bu davanın kazanılması için yeterli olmaz. Arabuluculuğa başvuru süresinin kaçırılması, arabuluculuk sonunda davanın süresinde açılmaması, dava kabul edilse bile kanunda belirlenen süreler içerisinde işverene başvurulmaması gibi birçok sebep işçinin işe iade hakkını ortadan kaldırır. 

Bu nedenle geçersiz şekilde işten çıkartılan işçilerin, herhangi bir hak kaybına uğramamak için alanında uzman iş avukatı ile hareket etmesinde fayda vardır.

İşe İade Dava Şartları Nelerdir? 

Bu davayı açabilmek için birtakım şartların bulunması gerekir. Buna göre işe iade davası açmanın şartları: 

1. İş Kanunu’na Tabi Olarak Çalışmak: İşçinin bu davayı açabilmesi için ilk olarak, İş Kanunu kapsamında çalışıyor olması gerekir. 

2. İş Sözleşmesinin Belirsiz Süreli Olması: Bir diğer dava şartı ise belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışmaktır. İş Kanunu’na göre iş sözleşmeleri; belirli süreli ve belirsiz süreli olabilir. Esas olan, işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışmasıdır. Belirli süreli iş sözleşmesinde, belirlenen sürenin bitiminde iş sözleşmesi kendiliğinden sona erer. Bu nedenle işe iade talep edilemez.

3. İş Yerinde En Az 30 İşçinin Çalışması: İş güvencesi kapsamında olmayan işçiler, işe iadeleri talep edemez. İş Kanunu’nun 18. Maddesinde iş güvencesinin şartlar belirtilmiştir. Bu şartlardan biri de iş yerinde en az 30 işçinin çalışıyor olmasıdır. İşverenin aynı iş kolunda birden fazla işyerinin bulunması halinde, buradaki işçiler de hesaba dahil edilir. 

4. İşçinin En Az 6 Aylık Kıdeminin Bulunması: İş güvencesinin bir diğer şartı ise işçinin, dava açacağı işyerinde en az 6 aylık kıdeme sahip olmasıdır. Altı aylık süre hesaplanırken, aynı işveren bünyesindeki farklı işyerlerindeki toplam çalışma süresi dikkate alınır. Bu şartı taşımayan işçilerin dava açma hakkı bulunmaz.

5. İş Sözleşmesinin İşveren Tarafından Feshedilmesi: İstifa eden işçi, işe iade davası açamaz. İşçi, haklı bir nedene dayanarak istifa etse dahi işe iadesini talep edemez.  

6. İş Sözleşmesinin Geçerli Bir Neden Olmaksızın Feshedilmesi: İşçinin, geçerli bir neden olmaksızın işten çıkartılmış olması gerekir. İş sözleşmesinin haklı veya geçerli bir nedenle feshedilmesi halinde işçi, işine iade edilmez. Geçerli fesih halleri, haklı fesihteki davranışlara oranla daha hafif nitelikte bulunur.

7. İşçinin İşveren Vekili veya Yardımcısı Olmaması: İş Kanunu’nun 18. Maddesi’ne göre; İşletmenin bütününü idare eden işveren vekil ve yardımcıları bu davayı açamaz. 

8. Dava Şartı Arabuluculuğa başvurmuş olmak: Dava açmak isteyen işçi, fesih bildiriminin tebliğ tarihinde başlamak üzere; 1 ay içinde arabulucuya başvurmalıdır. Sürenin kaçırılması halinde dava hakkı kaybedilir.

İşe iade için bu şartları taşımak gerekir. Aksi takdirde dava reddedilebilecektir. Tüm bu şartların sağlanması halinde, işçi dava hakkını kullanabilir.

İşe İade Davası Ne Zaman Açılmalıdır?

• İş sözleşmesinin fesih edildiği tarihten itibaren bir ay içinde, dava şartı zorunlu arabuluculuğa başvurulmalıdır. 
• Arabuluculukta anlaşma olmaması halinde, son tutanağın düzenlendiği tarihten itibaren 2 hafta içinde dava açılmalıdır. 

Kanun ile belirlenen bu süreler, hak düşürücüdür. Bu sebeple hak kaybı yaşamamak için sürelerin takip edilmesi ve kaçırılmaması gerekir.

İş Akdinin Feshinde Usul 

4857 Sayılı İş Kanunu’nun 19. Maddesi ile işverenin fesih bildirimini yazılı şekilde yapması ve fesih nedenini açık ve kesin olarak belirtmesi gerektiği düzenlenmiştir. Buna göre, iş sözleşmesinin hangi nedenle feshedildiği kendisine bildirilmeyen ya da sözleşmesi yazılı şekilde feshedilmeyen işçi; dilerse avukat ile dilerse de kendi başına işe iade davası açabilir. 

Eğer iş sözleşmesi, işçinin davranışı ya da verimi nedeniyle feshedilecekse; bu iddialara karşı işçinin savunması alınmalıdır. Savunma alınmaksızın, bu nedene dayanarak işten çıkarılan işçi; feshin geçersiz olması sebebi ile dava açabilir ve işine iade edilebilir. 

Sonuç olarak işverenler, bir işçiyi işten çıkarmak istiyorsa kanunda belirtilen usullere uygun hareket etmek zorundadır. Aksi takdirde geçerli bir fesihten söz edilemez. Diğer şartların da taşınması halinde işçi, işine iade edilir.

Geçerli Bir Neden Olmaksızın İşten Çıkarılan İşçi Ne Yapmalı? 

İş sözleşmesinin yukarıda dile getirilen şartlar sağlanmadan feshedilmesi, bu feshi kendi kendine geçersiz kılmaz. İşten çıkarılan işçi, eğer feshin geçersiz ya da haksız olduğunu düşünüyor ise süreleri kaçırmadan bir avukattan bilgi almalı ve arabulucuya başvurmalıdır. Arabuluculuğun anlaşmama ile sonuçlanması halinde ise yine süreyi kaçırmadan hukuki yollara başvurmalıdır.

İşe İade Davası Sonuçlandıktan Sonra Ne Yapmalı? 

İşe iade davası kabul edilen ve kesinleşen işçi, kesinleşmiş mahkeme kararı ile 10 iş günü içinde işverene başvurmalıdır. Bu başvuruda işe iade talebi muhakkak belirtilmelidir. İşçinin talebi üzerine, işveren 1 ay içinde işçiyi tekrar işe başlatmak zorundadır.

Eğer işçi, işine başlatılmazsa işe başlatmama tazminatına hak kazanır. Ayrıca, iş sözleşmesi artık kesin olarak feshedilmiş olacağı için; işçinin kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı gibi işçilik alacakları da gündeme gelir. İşçi alacakları davası açılabilir ve bu tazminatlar da alınabilir. Bahsedilen süreç oldukça detaylı ve dikkatli şekilde takip edilmelidir.

İşe İade Davası Açan İşçi, Başka İşte Çalışabilir Mi? 

İşçi işe iade davası devam ederken başka bir işte çalışabilir. Günümüzde maalesef yargılama süreleri uzun sürebilmektedir. Belki de aylarca sürecek dava boyunca, işçinin başka bir işte çalışmaması ise pek mümkün değildir. Bu sebeple dava sürerken, işçinin başka bir işte çalışmasının önünde herhangi bir hukuki engel bulunmamaktadır. 

Ancak, dava sonucunda boşta geçen süre ücreti ve işe başlatmama tazminatları belirlenirken; işçinin başka yerlerden elde ettiği gelirler de hesaplamada dikkate alınır.

Davayı Kazanan İşçi Ne Yapmalı? 

İşe iade davası kabul edilen ve bu kararı İstinaf Mahkemesinde kesinleşen işçi; 

• Mahkeme kararının kesinleşmesi ile birlikte, 10 iş günü içinde işverene başvurmalıdır. 
• Başvuruda işverene, işe başlama talebi iletilmelidir. 
• Başvurunun noter aracılığı ile ihtarname çekilerek yapılması gerekir. Kesinleşmiş mahkeme kararının ihtarnameye eklenmesi faydalı olacaktır. 

• Yapılan başvuru sonucunda işveren, başvurudan itibaren 1 ay içerisinde işçiyi işe başlatmalıdır. 

Başvuru sonucunda, işveren ya işçiyi işe başlatır ya da başlatmaz. Bu 2 ihtimalin farklı sonuçları bulunur. Her iki ihtimali de aşağıda ayrı ayrı ele alacağız. 

İşe İade Davası Sonucunda İşverenin İşçiyi İşe Başlatması 

Bu ihtimalde işçi, kesinleşen mahkeme kararının kendine tebliğ edilmesinden itibaren on iş günü içerisinde işverene başvurur. İşveren de bir ay içerisinde işçiyi işe başlatırsa, işçi aynı çalışma şartlarıyla işine geri döner. İşverenin işe davet beyanında samimi olması gerekir. Sırf işe başlatmama tazminatını ödememek amacıyla yaptığı davet, gerçek bir işe başlatma daveti niteliğinde sayılmaz. 

Ayrıca İş Kanunu’nun 21. Maddesinde, işçiye boşta geçen süreye ilişkin ücretin ve diğer hakların ödenmesi gerektiği düzenlenmiştir. Buna göre işveren; fesih tarihinden mahkeme kararının kesinleşmesine kadar boşta geçen süreye ilişkin olarak, işçiye en fazla 4 aya kadar doğmuş bulunan ücret ve diğer haklarını ödemek zorundadır. Burada bahsedilen diğer haklar; yol ve yemek yardımı, ikramiye gibi para ile ölçülebilen menfaatlerdir.

İşe İade Davası Sonucunda İşverenin İşçiyi İşe Başlatmaması 

İşe iade davası kabul edilen işçi, kesinleşen mahkeme kararı ile 10 iş günü içinde işverene başvurmasına rağmen; işveren işçiyi 1 ay içinde işe başlatmazsa, işe başlatmama tazminatı gündeme gelir. İşe başlatmama tazminatının miktarı; işçinin en az 4 ay, en fazla 8 aylık ücreti tutarındadır. İşe başlatmama tazminatının talep ve dava edilmesi uzmanlık gerektiren bir konudur.

Ayrıca işe başlatmama tazminatı dışında, işçiye yine yukarıda bahsedilmiş olan boşta geçen süre ücreti de ödenmelidir. İşverenin, işçiyi işe başlatmaması nedeniyle artık iş akdi feshedilmiş sayılacağı için; işçinin kıdem tazminatı davası, ihbar tazminatı davası, yıllık izin alacağı davası gibi feshe bağlı işçilik alacaklarını da talep ve dava etme hakkı da bulunacaktır. Bu tarz davalar iş hukukunu ilgilendiren davalardır. Hak kaybına uğramamak adına, bir avukat ile görüşülmesi sağlıklı olacaktır. 

Dava Hangi Mahkemede Açılır? 

İşçi ile işveren arasında, iş ilişkisi nedeniyle doğan her türlü hukuk uyuşmazlıklara İş Mahkemeleri bakmakla görevlidir. İş Mahkemesinin bulunmadığı yerlerde ise İş Mahkemesi sıfatı ile Asliye Hukuk Mahkemesi görevli olur. 

Davanın açılacağı yer mahkemesi ise davalı işverenin, dava açıldığı tarihteki yerleşim yeri mahkemesidir. Ayrıca, işin yapıldığı yer mahkemesi de yetkili mahkemedir. 

İşe İade Davası Ne Kadar Sürer? 

İşe iade davaları, ortalama olarak 5 ila 12 ay arasında karara çıkmaktadır. İş Kanunu’nda, bu dava türünün ivedilik ile sonuçlandırılacağına yer verilmiştir. Fakat, uygulamada iş mahkemelerinin yoğunluğu göz önüne alındığında; maalesef davaların olması gerektiği şekilde hızlı karara çıkmadığı görülmektedir. 

Bu duruma rağmen, diğer iş davalarına kıyasla çok daha kısa sürede sonuçlanmaktadır. Bu süre; iş mahkemesinin yoğunluğuna, tanıkların dinlenmesine vb. Durumlara göre kısalıp azalabilmektedir.