Fazla Mesai Ücreti

Fazla mesai ücreti işçiler açısından son derece önemli bir konudur. İşçilerin, uzun saatler boyunca çalışarak verdikleri emeklerinin karşılığını alabilmeleri için bu kavramı ve haklarını iyi bilmeleri gerekir. Aksi takdirde, büyük hak kayıplarına uğranılabilir. 

Fazla Mesai Ücreti Nedir? 

Haftalık 45 saati aşan çalışmalara fazla mesai ya da diğer adıyla fazla çalışma denir. İş Kanunu 63. Maddeye göre; işçilerin normal çalışma süresi haftada en fazla 45 saat olabilir. Haftalık 45 saati aşan her bir saatlik çalışma, fazla çalışma olmaktadır. Fazla çalışma yapan işçilere, normal saatlik ücretleri %50 zamlı olarak ödenir. İşçiye ödenen bu zamlı ücrete fazla mesai ücreti denir.

Aksi kararlaştırılmadığı takdirde, haftalık 45 saatlik çalışma süresi; haftanın çalışma yapılan günlerine eşit şekilde dağıtılarak uygulanır. Yani, 6 gün çalışma yapılan iş yerlerinde günde 7.5 saat; 5 gün çalışma yapılan iş yerlerinde ise günde 9 saat olarak uygulanır. 

Fazla Mesai Ücreti Hesaplama Nasıl Yapılır? 

Fazla mesai ücreti hesaplama yaparken, işçinin ücreti ve toplam fazla çalışma süresi dikkate alınır. Yapılan her bir saatlik fazla mesai karşılığında, işçiye normal saatlik ücretinin 1,5 katı (%50 zamlı hali) kadar ödeme yapılmalıdır. Fazla mesai hesaplama için aşağıdaki adımları takip edebilirsiniz. 

Fazla mesai ücreti hesaplama: 

• İlk olarak işçinin bir haftada yaptığı fazla mesai saati bulunur. Devamında ise aylık toplam fazla çalışma süresi bulunur. Örneğin, işçi her hafta 50 saat çalışma yapıyor ise bir haftalık fazla mesaisi 50-45=5 saat; aylık fazla mesaisi ise 5×4=20 saat olacaktır. 

• İşçinin saatlik ücreti tespit edilir. Bunun için işçinin aylık ücretini 225 ile bölmek yeterli olacaktır. 

• Saatlik ücretin zamlı hali bulunur. Zamlı ücreti bulmak için normal saatlik ücret 1.5 ile çarpılır. Örneğin, işçinin saatlik ücreti 20 TL ise zamlı hali 30 TL olacaktır. 

• Son olarak; bir ay içerisinde yapılan toplam fazla mesai saati ile zamlı saatlik ücret çarpılır ve işçinin alacağı bulunur. 

Fazla çalışma ücretleri, özellikle de uzun süreler için hesaplandığında; ortaya yüksek rakamlar çıkmaktadır. Böyle bir durumda, hesaplanan fazla mesai ücreti için hakkaniyet indirimi uygulanır. Hakkaniyet indirimi genel olarak %30 olarak yapılır. Ancak, şunu da belirtelim ki; hakkaniyet indirimi her durumda uygulanmaz. Fazla çalışma süresi, tanık beyanları yerine işveren kayıtlarına ya da yazılı belgelere dayanıyor ise hakkaniyet indirimi uygulanmaz. Fazla çalışma ücretinin doğru hesaplanması için bir iş avukatına danışmak faydalı olacaktır.

Fazla Mesai Ücreti Hesaplamada Dikkat Edilmesi Gerekenler 

Fazla çalışma ücreti hesaplanırken dikkat edilmesi gereken bazı konular bulunmaktadır. Doğru hesaplama yapılabilmesi için aşağıda dile getirilen hususların göz önünde bulundurulması gerekir. 

• Günlük çalışma süresi 7.5 saat; haftalık çalışma süresi 45 saattir. 
• Fazla mesai hesaplama yapılırken ara dinlenmeler hesaba katılmaz. Çay ve yemek molası gibi ara dinlenme süreleri, günlük çalışma saati hesaplanırken toplam çalışma saatinden düşülür. 
• Günlük çalışma süresinde sınır 11 saattir. Günlük 11 saati aşan çalışmalar, haftalık çalışma süresi 45 saati geçmemiş olsa dahi; günlük bazda fazla mesai sayılır. 
• Aynı durum gece çalışmaları için de geçerlidir. Saat 20:00’da başlayan ve 06:00’da biten çalışmalara, gece çalışması denir. Gece çalışması günde 7.5 saati geçemez. 7.5 saati aşan kısımlar yine fazla çalışma sayılır. 

Son olarak, bir işçi yıl içinde en fazla 270 saat fazla çalışma yapabilir. Bu sürenin üstünde fazla mesai yaptırmak yasaktır. Bu sınırlamadaki en büyük amaç, işçinin genel sağlığını ve performansını korumaktır. 

Fazla Mesai Nasıl İspatlanır? 

Fazla mesai ispatında genel kurallar geçerlidir. Müddei iddiasını ispat ile mükelleftir. Buna göre; işçi fazla mesai yaptığını ispatlamak zorundadır. İşveren ise fazla mesai ücreti ödediğini ispatlamak zorundadır. İşveren, banka kayıtları ya da imzalı maaş bordroları ile fazla mesailerin ödediğini ispatlayabilir. 

Fazla mesai yaptığını iddia eden işçi bu iddiasını; işyeri kayıtları, işyeri iç yazışmaları, işe giriş çıkış belgeleri ve diğer yazılı deliller ile ispatlayabilir. Ancak, işçi bu tarz belgelere sahip değil ise iddiasını tanık anlatımlarıyla da ispatlayabilir. Yargıtay’ın yerleşmiş görüşüne göre davacı tanığının, davalı işverene karşı davası bulunuyor ise tanık husumetli sayılacağından; fazla mesai hesaplama konusunda beyanları dikkate alınmaz. 

Fazla Çalışmada Bordrolara Dikkat Edilmesi Gerekir 

Tanık deliline dayanılması halinde bir diğer önemli husus ise bordrolardır. İşçinin imzasını taşıyan bordrolar, sahte olduğu ispat edilinceye kadar kesin delil sayılmaktadır. Yani, işçi bordroları imzaladı ise bordroda yazan alacaklar ödendi varsayılır. İşçi, aslında daha çok fazla mesai yaptığını tanık beyanları ile ispatlayamaz. Sadece eşdeğer bir yazılı belge ile ispat edebilir. İmzalı bordro bulunmuyor ise böyle bir problem yoktur. Tanık dahil her çeşit delil ile fazla çalışma yapıldığı ispatlanabilir.  

Bu nedenle işçilerin maaş bordrolarını imzalarken dikkat etmesi gerekir. Eğer, bordrodaki fazla mesai ücreti gerçeği yansıtmıyor ya da işçinin bordroda görünenden daha çok fazla mesai alacağı bulunuyor ise bordroya ihtirazi kayıt koymalıdır. Böyle bir kaydın bulunması durumunda fazla mesainin ispatı, tanık dahil her türlü delil ile yapılabilir. 

Bordronun imzalı ve ihtirazi kayıtsız olması durumunda ise işçinin bordroda belirtilenden daha fazla çalışma yaptığını ancak eşdeğer yazılı bir belge ile kanıtlayabilir. 

Fazla Sürelerle Çalışma ve Fazla Mesainin Farkı Nedir? 

Normal çalışma süresi 45 saatin altında olan iş yerlerinde yapılan çalışmaların, 45 saate kadar olan kısmına fazla sürelerle çalışma denir. Fazla sürelerle çalışmanın karşılığı, saatlik ücretin %25 zamlı halidir. Yani, eğer bir işçinin normal çalışma süresi 40 saat olarak kararlaştırıldı ise 40 saatten 45 saate olan 5 saatlik kısım fazla sürelerle çalışma olacaktır. 45 saati aşan kısımlar ise fazla çalışma olarak hesaplanmaya devam edilir. 

Fazla mesai ücreti %50 zamlı ödenirken; fazla sürelerle çalışmanın karşılığı, normal saatlik ücretin %25 fazlasıdır. 

Fazla Mesai İçin İşçinin Onayı Gerekir Mi? 

Fazla çalışma yaptırılacak işçiden yazılı onay alınmalı ve bu onay her yıl yenilenmelidir. İşverenin, işçiden aldığı bu onay sadece ilgili yıl için geçerli olur. Ancak, zorunlu nedenlerin ortaya çıkması halinde ya da olağan üstü bir durumun meydana gelmesi halinde; fazla mesai yaptırmak için işçinin yazılı onayı aranmaz. İşçi onayı olsun ya da olmasın, fazla çalışma yaptı ise fazla mesai ücreti almaya hak kazanır. Mesaileri ödenmeyen işçi, iş hukuku avukatı ile dava açabilir. Bu sayede ödenmeyen mesailerini alabilir.

İşçiye En Fazla Kaç Saat Fazla Çalışma Yaptırılabilir? 

İşçi 1 yıl içinde en fazla 270 saat fazla çalışma yapabilir. Günlük maksimum çalışma süresi ise en fazla 11 saattir. İşçilerin bu sürelerden daha fazla çalıştırılması mümkün değildir. Uygulamada ise işçilerin bu sınırlamadan daha fazla çalıştırıldığı görülmektedir. Böyle bir durumda, o anki şart ve duruma göre işçinin haklı nedenle iş akdini feshetmesi gündeme gelebilir. 

Fazla Mesai Ücreti İzin Olarak Kullandırılabilir Mi? 

Fazla çalışma yapan işçiler, isterse fazla mesai ücreti almak yerine bu çalışmanın karşılığı olarak izin kullanabilir. Ancak bu talebi işverene yazılı olarak sunmalıdır. Buna göre; işçi fazla çalışma yaptığı her bir saat karşılığında, 1,5 saat izin kullanabilir. 

Fazla Mesai Alacağında Hakkaniyet İndirimi 

Uzun seneler boyunca çalışma yapan işçilerin, oldukça yüksek rakamlara çıkan fazla çalışma ücreti alacağı hakları çıkmaktadır. Yargıtay, fazla çalışmanın yazılı belgeler yerine tanık beyanları ile ispatlanması halinde; hesaplanan alacağa hakkaniyet indirimi uygulanması gerektiği görüşünü taşımaktadır. Hakkaniyet indirimi genel olarak %30 olarak uygulanır. Böyle bir indirim yapılmadan davanın ıslah edilmesi halinde, alacağın bu kadarlık kısmı reddedilebilir. Ancak şunu da belirtelim ki; yerleşmiş Yargıtay içtihatlarına göre, hakkaniyet indirimi nedeniyle reddedilen miktar bakımından karşı vekalet ücreti çıkmaz. Fazla mesai ispatı, tanık anlatımları yerine işveren kayıtları veya yazılı delillere dayanıyor ise hakkaniyet indirimi yapılmaz. 

Kimler Fazla Mesai Ücreti Talep Edemez? 

Bazı meslek kollarında fazla mesai ücreti kabul edilmemektedir. İş yerinde üst düzey yönetici olarak çalışan işçiler, eğer aynı işyerinde kendisine görev ya da talimat veren bir üstü bulunmuyor ise bu alacağa hak kazanamaz. Bunun nedeni ise bu çalışanların, çalışma gün ve saatlerini kendilerinin belirlemesidir. 

Her iş kolu ve çalışma şartı birbirinden farklı olduğu için her olay kendi içerisinde, öznel olarak değerlendirilmelidir. Bu nedenle, iş hukuku alanında uzmanlığı bulunan bir iş avukatı ile hareket etmeniz sağlıklı olacaktır. 

Fazla Mesailerin Ödenmemesi Haklı Fesih Nedeni Midir? 

4857 Sayılı İş Kanunu’nun 24. Maddesine göre, işçinin ücretleri kanun hükümleri ya da sözleşme şartlarına uygun şekilde hesaplanmaz veya ödemez ise işçi, iş sözleşmesini haklı nedenle derhal feshedebilir. Bunun sonucunda, istifa etmiş olsa dahi kıdem tazminatına hak kazanacaktır. 

Fazla mesai ücreti de geniş anlamda bir ücret alacağıdır. Bu nedenle, fazla çalışma ücreti eksik ya da hiç ödenmeyen işçiler, kıdem tazminatına hak kazanacak şekilde istifa edebilir. İşveren tarafından ödeme yapılmaması halinde; iş mahkemesinde dava açılabilir.

Fazla Mesai Ücreti Ödenmeyen İşçi Ne Yapmalı? 

Ne yazık ki birçok işçi, uzun saatler boyunca çalışma yapmasına rağmen fazla çalışma ücreti alamamaktadır. Çoğu durumda işçi, işini kaybetmemek için bu duruma ses de çıkarmaz. Ancak, ücret işçilerin en önemli hakkıdır. İşçilerin sahip olduğu bu önemli hak, kanunlar ile koruma altına alınmıştır. 

Fazla mesaileri ödenmeyen işçi, arabuluculuk yoluna başvurabilir. İşverenden mesailerinin ödenmesini talep edebilir. Arabuluculuk aşamasında da bir anlaşmaya varılamaması ve alacağın ödenmemesi halinde ise iş davası açabilir. Davanın kazanılması halinde hem ödenmeyen mesailer hem de kıdem tazminatı alınabilir.  

Fakat tüm bu adımlar takip edilirken işçiler tarafından hata yapılabilmekte ve haklı iken haksız duruma düşülebilmektedir. Gerek fesih usulünde gerek dava aşamasında bir hataya düşmemek ve hak kaybına uğramamak için bir işçi avukatı ile iletişime geçmek daha doğru olacaktır. 

Ayrıca hemen belirtelim ki işçinin, fazla mesai ücreti dışında; kıdem tazminatı alacağı, ihbar tazminatı alacağı ya da yıllık ücretli izin alacağı gibi farklı işçilik alacakları da bulunabilir. İşçi uygun şartların meydana gelmesi halinde açacağı işçi alacakları davası ile diğer haklarını da talep edebilir. Fazla mesai alacağı hakkında daha detaylı bilgi almak istiyorsanız Ankara iş avukatı için bizi arayabilirsiniz. 

Fazla Mesai Zamanaşımı Süresi 

Fazla mesai, niteliği itibari ile bir ücret alacağıdır. Ücret alacaklarında zamanaşımı süresinin 5 yıl olması nedeni ile fazla mesai ücretinde de zaman aşımı süresi 5 senedir. 

Fazla çalışma ücreti ve diğer ücret alacakları doğdukları anda muaccel hale gelir. Zamanaşımı da bu tarihten itibaren başlar. İşçi alacakları davası açıldığında 5 senelik zamanaşımı süresi, dava ya da ıslah tarihinden geriye doğru hesaplanır. 

Bir örnekle açıklamamız gerekir ise işçi, fazla mesai ücreti alacağı davasını 1 Haziran 2020’de açtıysa, 1 Haziran 2015’den önceki fazla mesai alacakları zamanaşımına uğrayacaktır. 

Fazla Mesai Ücreti Faiz Türü ve Başlangıç Tarihi 

Fazla çalışma ücreti için mevduata uygulanan en yüksek faiz uygulanır. İşçi alacaklarında, kanun tarafından özel bir faiz türü belirlenmedi ise yasal faiz uygulanır. Ancak, İş Kanunu’nun 34. Maddesi ile ücret alacaklarında mevduata uygulanan en yüksek faizin uygulanacağı düzenlenmiştir. Ayrıca şunu da belirtelim ki; yasal faiz talep edildi ise taleple bağlılık ilkesince bu faiz türü de uygulanabilir. 

Faiz başlangıç tarihi ise temerrüt tarihine göre belirlenmektedir. Eğer, işveren dava tarihinden önceki bir tarihte temerrüde düşürüldü ise bu tarihten; düşürülmedi ise dava ve ıslah tarihinden itibaren başlamaktadır. 

Fazla Mesai Davası Ne Kadar Sürer? 

Kesin bir süre verilmesi mümkün olmasa da fazla mesai davası ve diğer işçi alacakları davaları, ortalama olarak 1 sene kadar sürmektedir. Bu süre yargılamanın seyrine göre artıp-azalabilir. 

Fazla Mesai Davası Avukatı Olarak Hizmetlerimiz 

Ankara avukat ve hukuki danışmanlık bürosu olarak; kıdem tazminatı davası, fazla mesai (çalışma) ücreti davası, ihbar tazminatı davası, işçi alacakları davası ve işe iade davası gibi İş Hukuku alanına giren davaların açılması ve takibini sağlıyoruz. İş Hukuku alanında müvekkillerimize en etkili ve hızlı sonucu sağlamak amacı ile iş avukatı ve hukuki danışmanlık hizmeti sunmaktayız. 

İşçi alacaklarına ilişkin daha detaylı bilgi almak için bizimle iletişime geçebilirsiniz.