Günümüzde özel sektörde çalışan birçok öğretmen, özel okul öğretmenleri kıdem tazminatı alır mı sorusunu merak etmektedir. Öncelikle belirtelim ki; özel eğitim kurumlarında çalışan öğretmenler, İş Kanunu’na tabidir. Çalışmaları ise Özel Öğretim Kurumları Kanunu kapsamında olmaktadır.
Bu sebeple koşulların sağlanması halinde, özelde çalışan öğretmenler de kıdem tazminatına hak kazanmaktadır. Ayrıca, iş sözleşmelerinin belirli süreli olması nedeni ile sözleşme bitim tarihinden önce haksız şekilde işten çıkarılmaları durumunda, bakiye süre ücret alacağı da gündeme gelecektir.
Sizler için hazırladığımız bu yazıda; özel okulda çalışan öğretmenlerin kıdem tazminatı, ihbar tazminatı ve bakiye süre ücreti haklarının olup olmadığı ve hangi şartlarda bu tazminatlara hak kazanabilecekleri incelenecektir.
Belirli Süreli İş Sözleşmesi Nedir?
Kıdem tazminatı konusunda geçmeden önce, özel okul öğretmenlerinin hangi sözleşme türü ile çalıştığını bilmek gerekir. Çünkü, bakiye ücret alacağı yalnızca belirli süreli iş sözleşmelerinde söz konusu olurken; ihbar tazminatına ise sadece belirsiz süreli sözleşmelerde hak kazanılmaktadır.
Belirli süreli iş sözleşmesi, belli bir olgunun meydana gelmesi ya da belirli bir işin tamamlanması gibi objektif şartlara bağlı olarak yapılan ve ancak belirli süreli işlerde söz konusu olabilen bir sözleşme türüdür.
Kanuna göre asıl olan, iş sözleşmelerinin belirsiz süreli olmasıdır. Belirli süreli sözleşmeler istisna niteliğindendir. İstisna olmasının nedeni ise bu sözleşme türünün işçiyi; iş güvencesi, işe iade davası ve ihbar tazminatı gibi haklardan mahrum bırakmasıdır.
Bu nedenle belirli süreli iş sözleşmeleri, esaslı bir sebep olmadığı takdirde, üst üste birden fazla kez (zincirleme) yapılamamaktadır. Esaslı neden olmaksızın yenilenen belirli süreli sözleşmeler, kendiliğinden belirsiz süreliye dönüşmektedir.
Peki, özel okulda çalışan öğretmenlerin sözleşmeleri hangi türe tabi olacaktır?
Özel Okul Öğretmenleri ve Belirli Süreli İş Sözleşmesi
5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu’nun 9. maddesi ile özel öğretim kurumlarında görev yapan öğretmenlerle belirli süreli iş sözleşmesi yapılacağı ve bu sözleşmenin istisnalar hariç olmak üzere en az 1 senelik olacağı zorunlu kılınmıştır.
Objektif şartları taşımayan sözleşmelerin belirli süreli yapılamayacağını ve esaslı bir neden olmaksızın zincirleme şekilde yapılamayacağını dile getirdik. Ancak, özel okul öğretmenleri açısından bu durumun istisnası bulunmaktadır.
Yargıtay İçtihatları Birleştirme Genel Kurulu’nun vermiş olduğu içtihadı birleştirme kararında özetle; özel okullarda çalışan öğretmenlerin iş sözleşmeleri zincirleme şekilde yapılsa da bu durumunun kanundan kaynaklandığı ve sözleşmenin belirli süreli olma özelliğini koruyacağına karar verilmiştir.
Sonuç olarak; özel okul öğretmenlerinin sözleşmeleri, belirli sürelidir. Her yıl tekrarlansa dahi sözleşmeleri belirli süreli olma özelliğini koruyacak ve belirsiz süreli hale gelmeyecektir.
Kıdem Tazminatı Nedir?
Kıdem tazminatı, İş Kanunu kapsamında çalışan işçilerin 1 senelik kıdemlerini doldurmaları halinde, işten ayrılırken hak kazandıkları bir tazminat türüdür. İşçinin çalışma yaptığı her sene karşılığında, 1 aylık giydirilmiş brüt ücreti tutarında tazminat ödenmektedir.
Bu tazminat, iş akdinin sona erdiği her durumda ödenmemektedir. Kıdeme hak kazanmak için iş sözleşmesinin, işveren tarafından haksız şekilde feshedilmesi gerekir. Aynı zamanda işçi açısından haklı bir fesih nedeni bulunuyor ise işçi, istifa etse dahi haklı sebeple işten ayrıldığı için kıdem tazminatına hak kazanmaktadır.
Özel Okulda Çalışan Öğretmenlerin Kıdem Tazminatı Hakkı
Belirli süreli iş sözleşmesi ile çalışmak, kıdem tazminatı almaya engel değildir. Özel eğitim kurumlarında çalışan öğretmenler, İş Kanunu kapsamında işçi sayılmaktadır. Bu nedenle kıdem tazminatına hak kazanmak için gereken ilk şartı taşımaktadır.
Kıdem tazminatı almanın 2. şartı ise işyerinde 1 senelik kıdemi doldurmaktır. Çalıştıkları kurumda 1 senelik kıdemini doldurmaları halinde, özel okul öğretmenleri kıdem tazminatı almaya hak kazanmaktadır. Ancak, sözleşmenin kim tarafından ve hangi nedenle sona erdirildiği önem taşımaktadır.
- Belirli süreli iş sözleşmesinin sonunda, sözleşme işveren tarafından haklı bir neden olmaksızın yenilenmez ise özel okul öğretmenleri kıdem tazminatı almaya hak kazanacaktır. Ancak, İş Kanunu 25. Maddede sayılan ve işveren açısından haklı fesih nedeni sayılan hallerden birinin varlığı halinde, işveren kıdem tazminatı ödemeksizin sözleşmeyi feshedebilmektedir.
- İş Kanunu 24. Maddede ise işçinin haklı nedenle derhal fesih hakkı düzenlenmiştir. Bu maddede sayılan durumlardan birinin varlığı halinde, özel okul öğretmeni 1 senelik kıdemini doldurdu ise istifa etse dahi kıdeme hak kazanacaktır.
Sözleşmenin belirlenen sürenin bitiminde sona ermiş olması, tazminat almak için yeterli değildir. İş sözleşmesinin kim tarafından ve hangi nedene dayanarak sona erdirildiği, kıdem tazminatı şartlarının yerine getirilip getirilmediği noktasında büyük öneme sahiptir. Bu nedenle iş hukuku alanında uzman bir avukata danışmak sağlıklı olacaktır.
Görüldüğü üzere; gerekli şartları yerine getirmeleri durumunda, özel okul öğretmenleri kıdem tazminatı almaya hak kazanmaktadır. Tazminatı ödenmeyen öğretmenler, bir avukatla ile işçi alacakları davası açarak tazminatlarını alabilir.
Özel Okul Öğretmenleri İhbar Tazminatı Alır Mı?
İhbar tazminatı, sadece belirsiz süreli iş sözleşmelerinde bulunmaktadır. Belirli süreli iş sözleşmelerinde, sözleşmenin ne zaman sona ereceği belli olduğu için ihbar öneli ve ihbar tazminatı söz konusu değildir.
5580 sayılı Kanun ile özel eğitim kurumlarında çalışan öğretmenlerin belirli süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılması zorunluluktur. Bu nedenle özel okul öğretmenlerinin ihbar tazminat hakkı bulunmamaktadır.
Özel Okul Öğretmenlerinin Bakiye Süre Ücret Alacağı Hakkı
İş sözleşmesi belirlenen süreden önce feshedilen öğretmenler, hangi haklara sahip olduklarını merak etmektedir. Yazımızın üst kısımlarında bahsetmiş olduğumuz üzere; şartların sağlanması halinde özel okul öğretmenleri kıdem tazminatı almaya hak kazanmaktadır. İhbar tazminatı hakları ise bulunmamaktadır. Özelde çalışan öğretmenlerin hak kazanabilecekleri bir diğer alacak türü ise bakiye süre ücret alacağıdır.
Bakiye ücret alacağı; belirli süreli iş sözleşmesinin haklı bir neden olmaksızın, belirlenen süreden önce feshedilmesi halinde söz konusu olan bir alacaktır. Böyle bir durumun varlığı halinde, geriye kalan süreye ilişkin ücretler toplu şekilde işverenden talep edilebilmektedir.
Örnek vermek gerekir ise 1 senelik belirli süreli iş sözleşmesi ile çalışan özel okul öğretmeni, işveren tarafından haklı bir neden olmaksızın 6. ayda işten çıkartılır ise geriye kalan aylara ilişkin maaş/ücretine hak kazanacaktır. İşverenin bu alacaklara ilişkin ödeme yapmaması durumunda, öğretmenin dava açma hakkı bulunmaktadır.
Bakiye süre ücret alacağı adlı yazımızda bu konu detaylı şekilde incelenmiştir. Konu hakkında daha fazla bilgi almak için ilgili yazımızı okuyabilir; dilerseniz bizimle iletişime geçebilirsiniz.
Sonuç
Özel okulda çalışan öğretmenlerin ihbar tazminatı hakkı bulunmamaktadır. Şartların yerine getirilmiş olması halinde ise bakiye süre ücret alacağı hakkı bulunmaktadır.
Kıdem tazminatı ise şu durumlara göre belirlenmektedir:
- Sözleşme okul tarafından yenilenmediyse özel okul öğretmenleri kıdem tazminatı almaya hak kazanacaktır. Ancak, okulun sözleşmeyi yenilememek için haklı bir nedeni bulunuyor ise öğretmenin tazminat hakkı da kaybolacaktır.
- Sözleşmeyi yenilemeyen taraf öğretmen ise kıdem tazminatı söz konusu olmayacaktır. Bu durumun istisnası ise öğretmenin haklı bir sebebinin bulunmasıdır. 24. Maddede sayılan bir durumun varlığı halinde, özel okul öğretmeni istifa etse bile tazminata hak kazanacaktır.
Sayılan bu durumlar, uzman kişiler tarafından; her somut olay için ayrı ayrı değerlendirilmelidir. Herhangi bir hak kaybı ile karşılaşmamak adına, bir iş avukatı ile hareket etmek her zaman en sağlıklısı olacaktır.