Boşanmada Kadının Hakları: Nafaka, Velayet, Mal Paylaşımı ve Tüm Yasal Haklar

Boşanma süreci, kadınlar için sadece duygusal değil, aynı zamanda ciddi hukuki sonuçlar doğuran bir dönemdir.

Peki, boşanmada kadının hakları nelerdir?
Nafaka, tazminat, velayet, mal paylaşımı, soyadı değişikliği… Hangi haklardan nasıl yararlanılır, neleri talep etmek mümkündür?

Bu yazımızda;
Türk Medeni Kanunu ve Yargıtay içtihatları ışığında, boşanma sürecindeki tüm temel haklarınızı açıklıyoruz.

Boşanmada Kadının Hakları Nelerdir? (Genel Bakış)

Türk Medeni Kanunu‘na göre, boşanan kadının hakları ve ekonomik güvenceleri şunlardır:

✅ Nafaka Hakkı: Boşanma sonrası yoksulluğa düşecek kadın için yoksulluk nafakası, çocuklar için ise iştirak nafakası talep edilebilir.

✅ Tazminat Hakkı: Boşanmaya neden olan olaylarda karşı tarafın kusuru varsa, kadın maddi ve manevi tazminat isteyebilir.

✅ Velayet Hakkı: Müşterek çocuğun velayetinin anneye verilmesi, çocuğun üstün yararı esas alınarak karara bağlanır.

✅ Mal Paylaşımı ve Ziynet Hakkı: Evlilik süresince edinilen mallarda kadının yasal payı korunur. Ayrıca kadına ait ziynet eşyalarının iadesi mümkündür.

✅ Soyadı Hakkı: Boşanma sonrası kadın genellikle kızlık soyadına döner. Ancak bazı şartlarla eski eşin soyadını kullanmaya devam edebilir.

Bunlar, boşanan kadının haklarını korurken, boşanma sonrası hayata daha güçlü devam etmesine de zemin hazırlar.

Boşanan Kadının Nafaka Hakkı

Boşanmada kadının haklarını ve ekonomik güvenliğini sağlamak amacıyla Türk Medeni Kanunu çeşitli nafaka türleri düzenler.

Nafaka, yalnızca evlilik değil, çocukların geleceği ve yaşam kalitesi açısından da kritik bir haktır.

Aşağıda, boşanmada kadınların talep edebileceği nafaka türleri ve şartları özetlenmiştir.

1. Yoksulluk Nafakası

Boşanma sonucu maddi olarak yoksulluğa düşecek kadın lehine hükmedilir. Amaç, eşit yaşam standardını asgari düzeyde korumaktır.

Şartlar:

✅ Kadın, evlilik süresinde elde ettiği hayat standardını kaybediyorsa.
✅ Diğer eşe göre daha kusursuz olması gerekir (eşit kusur olabilir).
✅ Nafaka yükümlüsünün kusurlu olması gerekmez.

Süre:
Genellikle süresizdir. Ancak kadın yeniden evlenirse veya fiilen evli gibi biriyle yaşarsa sona erer.

Ortalama Miktar:
Nafaka miktarı; gelir-gider dengesi, yaşam tarzı ve ihtiyaçlara göre hakim tarafından belirlenir.

🔗 Detaylı bilgi için
Nafaka miktarı nasıl belirlenir?

2. İştirak Nafakası

Müşterek çocuğun eğitim, sağlık ve temel giderleri için, çocuğun velayetini almayan ebeveynden alınan nafakadır.

Özellikler:

✔️ Hakim re’sen (talep olmasa da) karar verebilir.
✔️ Ebeveynin kusuru önemli değildir.
✔️ Kural olarak çocuk 18 yaşına kadar ödenir.
✔️ Eğitim devam ediyorsa üniversite sonuna kadar sürebilir.

Ortalama Miktar:
Çocuğun yaşı, eğitim durumu, ebeveynlerin geliri gibi faktörlere göre belirlenir. Güncel ekonomik verilere göre hakim takdiri esas alınır.

3. Tedbir Nafakası

Boşanma davası süresince kadının ve çocukların geçimini sağlamak için geçici olarak ödenir.

Özellikler:

✔️ Boşanma davasıyla birlikte veya öncesinde talep edilebilir.
✔️ Hakim gerekli görürse kendiliğinden de (re’sen) karar verebilir.
✔️ Kusur aranmaz.
✔️ Dava kesinleşene kadar geçerlidir. Sonrasında yoksulluk/iştirak nafakasına dönüşebilir.

Nafaka Alacağının Tahsili ve Yasal Sonuçlar

📌 Nafaka Alacağında Zamanaşımı

Nafaka kararları 10 yıl boyunca geçerliliğini korur. Ancak birikmiş ödemeler, karar tarihinden itibaren 10 yıl içinde tahsil edilmezse zamanaşımına uğrar.

📌 Nafaka Ödenmezse Ne Olur?

Borçlu eş nafakayı ödemezse, şu hukuki yaptırımlar devreye girer:

• İcra Takibi: Alacaklı kadın, icra dairesine başvurarak icra takibi başlatabilir. Banka hesaplarına bloke koydurabilir, taşınır veya taşınmazların haczini isteyebilir.
• Maaş Haczi: Borçlunun maaşına haciz konulabilir. Nafaka borcu önceliklidir.
• Cezai Yaptırım – Tazyik Hapsi:
  Nafaka borcunu ödemeyen kişi hakkında, şikayet üzerine 3 aya kadar tazyik hapsi uygulanabilir.

Boşanmada Kadının Tazminat Hakkı

Türk Medeni Kanunu’nun 174. maddesi, boşanmaya neden olan olaylardan zarar gören eşe maddi ve manevi tazminat talep etme hakkı verir.

Boşanmada kadın, kusurlu değilse ya da daha az kusurluysa ekonomik ve duygusal zararları için tazminat talep edebilir.

Tazminat talepleri, boşanma davasıyla birlikte ileri sürülebilir. Böylece ayrı bir dava açmaya gerek kalmaz ve yargılama masrafları azalır.

1. Maddi Tazminat

Maddi tazminat, boşanma sonucu ekonomik çıkarları zedelenen kadının, kusurlu eşten talep ettiği bir tazminat türüdür.

Şartlar:

✅ Evlilik boşanmayla sona ermiş olmalı.
✅ Kadın, kusursuz veya daha az kusurlu olmalı.
✅ Boşanma nedeniyle maddi zarara uğramış olmalı (örneğin eşin sigortasından yararlanamamak, evlilik nedeniyle iş fırsatını kaybetmek gibi).
✅ Zarar ile boşanma arasında nedensellik bağı olmalı.

Hesaplama Kriterleri:

• Evlilik süresi
• Tarafların ekonomik durumları
• Yaş, gelir, çocukların varlığı
• Kadının ev içi emeği (çocuk bakımı, ev işleri vb.)

🟢 Ev hanımları da tazminat alabilir. Çünkü evlilik boyunca sağlanan yaşam standardının bozulması, tazminat gerekçesi olabilir.

2. Manevi Tazminat

Kişilik hakları saldırıya uğrayan kadının, duygusal zararlarının karşılığı olarak talep edebileceği tazminattır.

Şartlar:

✅ Evlilik boşanmayla sona ermeli.
✅ Kadının kişilik hakları (onur, saygınlık) eşin davranışları nedeniyle zedelenmiş olmalı.
✅ Diğer eş kusurlu olmalı.

Kapsam:
Küfür, aldatma, hakaret, şiddet, iftira, tehdit gibi davranışlar kişilik haklarına saldırı sayılır. Ancak sırf boşanma nedeni olması tek başına yeterli değildir.

Tutarın Belirlenmesi:
Hakim, olayın ağırlığı, tarafların sosyal-ekonomik durumu ve kusur derecesine göre takdir eder. Tazminat, zenginleşme aracı olamaz.

Tazminat Talebinin Süresi ve Usulü

1. Boşanma Davasıyla Birlikte Talep:
En pratik yöntemdir. Boşanmanın eki (fer’i) olarak değerlendirilir, ek harç alınmaz.

2. Boşanmadan Sonra Ayrı Dava:
Boşanma kararının kesinleşmesinden sonra 1 yıl içinde ayrıca tazminat davası açılabilir (TMK m.178). Ancak bu durumda nispi harç ödenir.

📌 Dikkat: Anlaşmalı boşanmada tazminat protokolde açıkça belirtilmemişse, sonradan talep edilemez.

Tazminatın Ödenmesi ve Takibi

Ödeme Şekli:

• Maddi tazminat: Toplu veya aylık (irat) şeklinde ödenebilir.
• Manevi tazminat: Mutlaka toplu ödenmelidir.

İcra Takibi:

• Eş tazminatı ödemezse, alacaklı kadın icra takibi başlatabilir.
• Tazminat kararlarının ayrıca kesinleşmesine gerek yoktur, boşanma hükmü kesinleştikten sonra icraya konulabilir.

Boşanan Kadının Mal Paylaşımı ve Ziynet Eşyaları Hakkı

Boşanmada kadının hakları açısından en önemli konulardan biri de mal paylaşımı ve ziynet eşyalarıdır.

Türk Medeni Kanunu’na göre bu süreç, “mal rejiminin tasfiyesi” olarak yürütülür ve kadının malvarlığı hakları güvence altına alınır.

🔗 Detaylar için:
Boşanmada Mal Paylaşımı Davası

1. Mal Paylaşımı Hakkı

1 Ocak 2002’den sonra yapılan evliliklerde Yasal Mal Rejimi (Edinilmiş Mallara Katılma) geçerlidir.

Bu sistemde, evlilik süresince edinilen tüm mallar eşler arasında yarı yarıya paylaşılır.

Ortak (Edinilmiş) Mallar:

Evlilik boyunca eşlerin ortak edindiği mallar, boşanma sonrası yarı yarıya paylaşılır.

• Maaş, ikramiye, prim
• Bankadaki birikimler
• Evlilikte alınan ev, araba, arsa
• Ortak kullanılan ev eşyaları

❓ Boşanmada kadının bankadaki parası kime kalır?
➡️ Kadının kendi kazancıyla evlilik sırasında biriktirdiği paralar edinilmiş mal sayılır ve paylaşılır.

❓ Ev hanımlarının hakkı var mı?
➡️ Evet. Geliri olmasa bile, ev işlerine ve aile birliğine katkısı nedeniyle ev hanımı da edinilmiş mallardan yarı oranında hak sahibidir.

Kişisel Mallar:

Bu mallar paylaşıma girmez. Her eşin kişisel malı, kendisinde kalır.

• Evlilik öncesi alınan mallar
• Miras veya bağış yoluyla gelen malvarlıkları
• Manevi tazminatlar
• Kişisel kullanım eşyaları (kıyafet, özel takılar)

2. Ziynet Eşyaları ve Düğün Takıları

Boşanmada altınlar kime kalır?
Ziynet eşyaları, boşanma davalarında sıkça tartışılan ve yanlış bilinen konulardan biridir. Yargıtay, artık takıların niteliğine ve kime takıldığına göre değerlendirme yapmaktadır.

Yargıtay’ın Güncel Yaklaşımı:

✔️ Kadına özgü takılar: Bilezik, küpe, kolye vb. → Kadına aittir.
✔️ Erkeğe özgü takılar: Saat, tespih vb. → Erkeğe aittir.
✔️ Kime takıldıysa ona: Ziynet eşyalarının kime takıldığı açıksa, o kişiye ait sayılır.
✔️ Sandığa atılan takılar: Eşlerin ortak malı sayılır.
✔️ Bozdurulup harcananlar: Düğün sonrası ortak harcamalarda kullanıldıysa, geri talep edilmesi zordur.

📜 Yargıtay 2. HD, 2023/5704 E., 2024/2402 K.

“Ziynet paylaşımında yerel örf ve adete bakılır. Cinsiyete özgü takılar o kişiye, cinsiyete özgü olmayanlar ortak sayılır.”

Boşanmada Kadının Velayet ve Soyadı Hakkı

Boşanma, sadece eşler arasındaki bir ayrılığı değil, kadının kişisel haklarında ve çocuk üzerindeki sorumluluğunda da ciddi bir yeniden yapılanmayı beraberinde getirir.

Özellikle çocukların velayeti ve kadının soyadı kullanımı, boşanan kadının hakları arasında en çok merak edilen konular arasındadır.

1. Çocukların Velayeti

Çocuğun velayeti anneye mi babaya mı verilir? Bu sorunun yanıtı, tek bir kritere bağlı değildir.

Türk Medeni Kanunu’na göre temel ilke: çocuğun üstün yararıdır. Mahkemeler her durumda bu ilkeye göre karar verir.

Velayet Kararında Dikkate Alınan Unsurlar:

• Çocuğun yaşı ve gelişim düzeyi
• Anne ve babanın fiziksel ve ruhsal sağlığı
• Bakım, eğitim ve güvenli ortam sağlama kapasitesi
• Maddi imkanlar (tek başına belirleyici değildir)
• Çocuğun görüşü (eğer yaşı ve idrak düzeyi uygunsa)

Annenin Velayet Alabileceği Durumlar:

✔️ Özellikle 0-6 yaş arası küçük çocuklarda
✔️ Annenin çocuğun gelişimi ve bakımı için yeterli kapasiteye sahip olması
✔️ Çocuğun rutinine ve psikolojik gelişimine annenin daha uygun ortam sağlaması

Annenin Velayeti Kaybedebileceği Durumlar:

❌ Çocuğu terk etmesi
❌ Fiziksel veya psikolojik istismar
❌ Ağır sağlık sorunları nedeniyle bakım yetisinin olmaması
❌ Velayet görevini kötüye kullanması (örneğin: çocuğu babasına göstermemek)

Mahkeme tüm bu şartları değerlendirerek çocuğun en iyi menfaatine uygun bir karar verir. Kadının velayet hakkı doğaldır ama mutlak değildir.

2. Boşanma Sonrası Kadının Soyadı Hakkı

Boşanma sonrası kadın soyadını değiştirmek zorunda mı?
Evet, ancak bazı istisnalarla birlikte.

Kural:
Boşanma kararının kesinleşmesiyle birlikte kadın, kızlık soyadına geri döner. Bu, otomatik olarak gerçekleşir ve ayrı bir başvuru gerekmez.

İstisna: Eşinin Soyadını Kullanmaya Devam Etmek
Kadın, boşandığı eşinin soyadını kullanmaya devam etmek istiyorsa, bazı yasal şartları sağlamalıdır:

✅ Mahkemeye başvuru gerekir.
✅ Eski eşin soyadını taşımasında haklı bir neden olmalıdır (örneğin: çocuklarla aynı soyadını taşımak istemesi, mesleki tanınırlık).
✅ Bu kullanım, eski eşe zarar vermemelidir.
✅ Eski eşin görüşü alınabilir.

📌 Not: Eski eşin açık rızası her zaman şart değildir, ancak çoğu zaman istenir veya dikkate alınır.

Boşanma Türlerine Göre Kadının Hakları: Anlaşmalı mı, Çekişmeli mi?

Boşanan kadının hakları, davanın türüne göre değişmez. Ancak bu hakların nasıl talep edildiği ve nasıl korunduğu, boşanmanın türüne göre farklılık gösterir.

İster anlaşmalı ister çekişmeli olsun, her durumda kadın için yasal güvenceler mevcuttur. Bu bölümde iki dava türünü karşılaştırmalı olarak ele alıyoruz.

1. Anlaşmalı Boşanmada Kadının Hakları

Anlaşmalı boşanma, tarafların tüm konularda uzlaşarak evlilik birliğini sona erdirmesi anlamına gelir.

Bu süreçte kadının haklarını koruması, hazırlanacak boşanma protokolünün içeriğine bağlıdır.

Nafaka, tazminat, mal paylaşımı, ziynet eşyaları ve velayet gibi tüm haklar protokolde açıkça belirtilmelidir. Belirsiz ya da eksik bırakılan haklar, daha sonra talep edilemez.

🔗 Daha fazla bilgi için:
Anlaşmalı Boşanma Rehberi

Kadın Açısından Avantajlar:

✅ Tüm haklar yazılı güvence altına alınır.
✅ Süreç hızlıdır. Boşanma davası ücreti düşüktür.
✅ Kadın taleplerini müzakere edebilir.

Anlaşmalı Boşanmada Kadın Neler İsteyebilir?

Boşanan kadın protokolde şunları talep edebilir:

• Yoksulluk ve iştirak nafakası
• Maddi/manevi tazminat
• Ziynet eşyalarının iadesi
• Ortak mallardan pay veya katkı alacağı
• Çocuğun velayetinin kendisine verilmesi

 Tüm bu haklar, yazılı ve karşılıklı onaylı biçimde protokole eklenmelidir.

2. Çekişmeli Boşanmada Kadının Hakları

Çekişmeli boşanma, tarafların anlaşamadığı ve hak taleplerinin mahkeme kararıyla belirlendiği bir süreçtir.

Bu durumda kadın haklarını elde etmek için delil, tanık, kusur tespiti gibi faktörler büyük rol oynar.

📎 Detaylı bilgi için:
Çekişmeli Boşanma Rehberi

Ana Unsurlar:

• Mahkeme tüm konulara re’sen karar verir.
• Kusur ispatı kritik önemdedir.
• Talepler duruşmalarda ve dilekçelerle sunulmalıdır.

❓Aldatan kadın boşanmada ne haklar alır?

Aldatma, sadece bazı hakları etkiler, hepsini ortadan kaldırmaz.

✅ Edinilmiş mallardaki pay hakkı devam eder.
✅ Yoksulluk nafakası ve manevi tazminat hakkı azalabilir veya reddedilebilir.
✅ İştirak nafakası (çocuk için) kusurdan bağımsızdır.

 Mahkeme; deliller, tanık ifadeleri, mali durumlar ve çocukların menfaati gibi unsurları dikkate alarak karar verir.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Sonuç: Haklarınızı Bilin, Güvende Kalın

Boşanma süreci, kadınlar için sadece duygusal değil, aynı zamanda ciddi hukuki ve ekonomik sonuçlar doğurur. Türk Medeni Kanunu, boşanan kadının haklarını açıkça düzenler; ancak bu hakların nasıl ve ne zaman kullanılacağı kritik önemdedir.

Haklarınızı tam ve eksiksiz bilmek, geleceğinizi güvence altına almanın ilk adımıdır. Eksik ya da yanlış bilgi, geri dönülmesi zor kayıplara yol açabilir.

⚖️ Profesyonel Hukuki Destek Hayati Öneme Sahiptir

Boşanma davası süreci karmaşıktır. Her dava, kendine özgü dinamikler içerir. Bu nedenle bir boşanma avukatından hukuki destek almak, yalnızca hakkınızı korumakla kalmaz; aynı zamanda süreci stres ve belirsizlikten uzak şekilde yürütmenizi sağlar.

Yasal Uyarı

Bu içerik, genel bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. Buradaki açıklamalar hukuki tavsiye niteliği taşımaz. Her boşanma davası kendine özgüdür ve farklı yasal sonuçlar doğurabilir. Somut durumunuza özel doğru ve güvenilir bilgi için bir boşanma avukatına danışmanız gereklidir.