İbraname (İbra Sözleşmesi) | Nedir? Şartları Nelerdir? 

İş sözleşmelerinin sona erdiği durumlarda sıklıkla ibraname kavramı ile karşılaşılmaktadır. Bir nevi aklama belgesi olan bu sözleşme ile tarafların birbirlerine karşı olan sorumluluğu sona ermektedir. Bu nedenle oldukça önemli bir yere sahiptir. Sizin için hazırladığımız yazımızda, birçok çalışan tarafından merak edilen bu konuyu detaylı şekilde inceleyeceğiz. 

İbraname Nedir? 

İbra sözleşmesi veya diğer adıyla ibraname: İş akdinin sona ermesinden sonra düzenlenen ve işçinin, işverenden tüm alacaklarını aldığını gösteren belgedir. İşçinin, iş sözleşmesinden doğan tüm haklarına ulaştığını ve artık borç ilişkisinin kalmadığını göstermek için imzalanır.  

Yazılı olarak düzenlendikten sonra işçi tarafından imzalanır ve işverene teslim edilir. Kanunda sayılan şartları taşıması halinde hüküm doğurur. Hem işveren hem de işçi açısından geçerli ve bağlayıcıdır. Genelde borç ilişkisinin en son aşamasında, borç ödendikten sonra hazırlanmaktadır.  

Evrakın içeriği ve hazırlanma usulü, hukuken geçerli olması açısından son derece önemlidir. Hata veya eksiklik bulunması durumunda, belgenin hükmen ve hukuken bir geçerliliği kalmamaktadır. Bu sebeple ibraname hazırlanırken, iş hukuku avukatı danışma hizmeti alınmasını tavsiye ederiz. 

İbranamenin Hukuki Geçerliliği Nedir? 

İbra sözleşmesi, Türk hukuk sisteminde hukuki bir evrak olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle iş mahkemelerinde delil ve ispat aracı olarak kullanılmaktadır. Fakat, diğer hukuki işlemlerde olduğu gibi ibraname şartları da bulunmaktadır. Geçerlilik koşullarını taşımadığı takdirde evrakın hukuki geçerliliği kaybolmaktadır. 

İbraname belgesi, alacaklı ile borçlu arasında; her iki taraf içinde güvenli ve geçerli olan bir borç ilişkisi yaratmaktadır. Bu belge ile borcun tamamen ödendiği belgelenmektedir. Bu sayede alacaklı taraf ileriki zamanlarda alacak iddiasında bulunamayacaktır. 

İbranamenin Geçerlilik Şartları Nelerdir? 

İbra sözleşmesinin hukuken geçerli olabilmesi için Türk Borçlar Kanunu 420. Maddede sayılan koşulların yerine getirilmesi gerekir. Bu şartların sağlanmaması halinde hükmen geçersizdir. Kanundaki düzenleme sayesinde işçi ve işverenin hakları koruma altına alınmaktadır. TBK 420. Maddeye göre ibraname geçerlilik şartları şu şekildedir: 

1. Yazılı Olmalıdır 

İbra sözleşmeleri sadece yazılı olarak yapılabilir. Yazılı şekilde yapılmaması halinde sözleşme geçersizdir. Hukuken bir hükmü yoktur ve tarafları bağlamaz. 

2. İş Akdinin Sona Ermesinden İtibaren En Az 1 Ay Sonra Düzenlenmelidir 

İbranamenin geçerli sayılması için iş sözleşmesinin feshinden itibaren 1 ay geçmeli ve sözleşme de bu süre dolduktan sonra düzenlenmelidir. Getirilen bu şart ile işçi üstündeki baskının kalkması ve daha sağlıklı karar verebilmesi amaçlanmaktadır.  

Şöyle ki; İş Kanunu 19. Madde doğrultusunda, iş akdi geçersiz şekilde feshedilen işçilerin işe iade davası açma hakkı bulunmaktadır. Bu 1 aylık süre boyunca işçinin, eski işine başlayıp başlamayacağı kesin değildir. İşveren, bu süre içinde işçiye baskı uygulayabilmektedir. 

Buna ek olarak haklı veya geçerli nedenle yapılan fesihte dahi ibra sözleşmesinin geçerli sayılabilmesi için en az 1 ay beklenmesi zorunludur. Bir aylık bu süre, işçinin hak kazandığı tazminat veya alacaklarının ödenmesi ile ilgili değildir. Yalnızca sözleşmenin geçerli olmasıyla ilgilidir. 

3. Alacak Kalemlerinin Miktarı ve Türü Ayrı Ayrı Belirtilmelidir 

Bir diğer ibraname geçerlilik şartı ise işçinin hak ettiği tüm alacak kalem ve miktarlarının ayrı ayrı belirtilmesidir. Sözleşmede, tüm haklarım ödendi veya alacağım yoktur gibi genel geçer ifadelerin bulunması yeterli değildir.  

Örnek vermek gerekir ise kıdem tazminatı 20.000 TL, ihbar tazminatı 10.000 TL, yıllık izin ücreti 5.000 TL vb. şeklinde her bir alacağın türü ve miktarı özel olarak belirtilmelidir. Aksi takdirde geçerlilik şartlarından biri eksik olacağı için sözleşmenin de bir hükmü bulunmayacaktır. 

4. Ödemeler Banka Aracılığı ile Eksiksiz Şekilde Yapılmalıdır 

İbra sözleşmesi nedeniyle yapılacak olan ödemelerin, banka aracılığıyla yapılması ve eksiksiz şekilde ödenmesi zorunludur. Alacağın eksik ve kısmi şekilde ödenmesi halinde, sözleşme geçerliliğini yitirecek ve hükümsüz kalacaktır. Böyle bir durumda sözleşme, ancak makbuz niteliği taşır. 

Ancak şunu da söylemekte fayda var ki; bu şartlar yalnızca işçinin alacaklı bulunduğu durumlar açısından geçerlidir. Yani, işverenin işçiden talep edeceği bir alacak bulunuyor ise 1 aylık süreyi beklemeye gerek yoktur. Ayrıca yine böyle bir durumda ödemenin banka kanalıyla yapılması da zorunlu değildir. 

Yukarıda sayılan ibra sözleşmesi geçerlilik şartı konusu, 6098 sayılı Kanunla 01.07.2012 tarihinde getirilmiştir. Bu nedenle 01.07.2012 tarihinden daha önce düzenlenmiş ibranamelerde, 1 aylık süre ve banka kanalıyla ödeme zorunluluğu bulunmamaktadır. Bu tarihten önce düzenlenen belgelerde, sayılan iki şartın eksik olması sözleşmeyi geçersiz hale getirmez.

İbraname Hangi Durumlarda Geçersiz Olur? 

Bazı durumlarda ibraname geçersiz sayılmaktadır. Yukarıda yer verdiğimiz şartlar, Türk Borçlar Kanunu ile özel olarak düzenlenmiştir. Bu özel şartlara ek olarak, sözleşmenin genel geçerlilik koşullarını da taşıyor olması gerekir. Aksi takdirde düzenlenen belgenin hukuken bir bağlayıcılığı bulunmayacaktır. İbranamenin hukuken geçersiz sayılması halinde işçi, işverene karşı dava açma hakkına sahiptir. 

Yukarıda sayılan şartlar haricinde, ibra sözleşmesini geçersiz hale getiren durumlar şu şekildedir: 

1. İrade Fesadının Bulunması 

Bir sözleşme imzalanırken; hile, hata veya korkutma gibi haller bulunuyorsa irade fesadından bahsedilmektedir. Böyle bir durumda, düzenlenen sözleşme irade bozukluğu sebebi ile geçersiz sayılacaktır. Bu şart, iş hukuku açısından da geçerlidir. İbraname imzalanırken, işçinin korkutma veya hile gibi durumlarla karşı karşıya kalması durumunda, düzenlenen evrakın geçerliliği bulunmayacaktır. 

2. İbranamenin İş Akdi Sona Ermeden Önce Düzenlenmesi 

Yargıtay ve İş Hukuku öğretisine göre, iş sözleşmesi sona ermeden önce düzenlenen ibraname geçersizdir. Yani, işçi işe başlarken ya da işe devam ediyorken imzaladığı sözleşmenin hukuki karşılığı bulunmamaktadır. Bazı durumlarda işverenler, kötü niyetli olarak işçilere baskı ile ibra sözleşmesi imzalatmaktadır. İşini kaybetmek istemeyen işçiler ise çoğu zaman bu durumu kabul etmektedir. Ancak böyle bir durumda özgür iradeden bahsedilemez. 

Bu düzenleme ile işçinin hür iradesiyle karar vermesi sağlanmaktadır. İş ilişkisi sona erdikten sonra, işveren artık işçiye bir baskı uygulayamayacaktır. Düzenlenen evrak da bu sebeple geçerli sayılacaktır. 

3. Gelecekte Doğabilecek Alacaklar Hakkında İbra Sözleşmesi Düzenlenmesi 

İbraname sadece hali hazırda doğmuş bulunan alacaklar için geçerlidir. İşçinin gelecekte hak kazanacağı bir alacak hakkında düzenlenemez. Böyle bir durumun mevcut olması halinde, sözleşme yine geçersiz sayılacaktır. Yargıtay da bu görüşü taşımaktadır. 

4. İbranamenin Genel İfadeler İçermesi 

İbra sözleşmesi içeriği bakımından tereddüt ve şüpheye yer vermemelidir. Evrakta yer alan bilgilerin anlaşılır ve açık olmalıdır. Hiçbir alacağım bulunmamaktadır ya da herhangi bir alacak hakkım kalmamıştır gibi genel ifadeler, ibranameyi geçersiz hale getirir. Evrakta işçinin, çalıştığı dönemde hak etmiş olduğu kazançlar bulunmalıdır. Fiilen gerçek olmayan bilgilere yer verilmemelidir. 

Örneğin, işçi istifa etmiş olmasına rağmen; düzenlenen evrakta ihbar ve kıdem tazminatının alındığından bahsedilmesi gibi durumlarda, evrak kendi içinde çelişki taşımış olacaktır. Böyle bir durumda imzalanan belgenin değeri yoktur. 

5. İbra Sözleşmesinin Düzenleme Tarihinin Belirsiz Olması 

İbranamede düzenleme tarihi açık ve net şekilde belirli olmalıdır. Yargıtay vermiş olduğu kararlarda, tarihi belli olmayan evrakları geçersiz saymaktadır. Tarih içermeyen ya da fesihten sonra düzenlendiği açıkça anlaşılmayan sözleşmelere değer verilmez. 

İbraname Nasıl Hazırlanır? Nelere Dikkat Etmek Gerekir? 

Borç ilişkisini sona erdirmesi nedeni ile ibra sözleşmesi düzenlenirken dikkatli olmak gerekir. Aksi takdirde istenmeyen hukuki problemler ile karşılaşmak olasıdır. İbranamenin nasıl düzenlenmesi gerektiğini merak ediyorsanız, aşağıda sayılan hususlara dikkat etmeniz gerekir. 

• İbraname yazılı şekilde düzenlemelidir. Bilgisayar çıktısı veya hazır evraklar kullanılsa da bu uygulama hatalıdır. İrade fesadından bahsedilmemesi için işçinin, bu evrakı kendi el yazısıyla hazırlaması faydalıdır. 
• Aynı metinde farklı renkli kalemler kullanılmamalıdır. 
• Matbu evrak ya da bilgisayar ile düzenlenen; ancak boşluk doldurma şeklinde olan ibraname örnekleri kullanılmamalıdır. Matbu ibraname Yargıtay tarafından geçersiz sayılmaktadır. 
• Yazılı metin ve imzalar arasında çok boşluk bulunmamalıdır. 
• Evrakta belirtilen ödemelerin eksiksiz şekilde, banka kanalı ile ödenmesi şarttır. 
• İbra sözleşmesinde tarafların imza, kimlik ve adres bilgileri bulunmalıdır. 

Sayılan hususlara dikkat edildiği takdirde daha sağlıklı sonuç alınacaktır. Bu tarz evraklar hukuki sonuç doğurmaları sebebi ile özenle hazırlanmalıdır. İş hukuku alanında uzman bir avukata danışarak hazırlanmasını tavsiye ederiz. 

İkale Sözleşmesi ve İbraname Belgesi Farkları Nelerdir? 

İbraname ve ikale sözleşmesi arasında birtakım farklar bulunmaktadır. İki belgenin hukuki açıdan farklarını şu şekilde sıralayabiliriz: 

• İkale sözleşmesi ile taraflar arasındaki hukuki ilişki ve bunun sonucunda borç ilişkisi sona ermektedir. İbraname ise yalnızca borcu sona erdirmektedir.  
• İkale sözleşmesi, yalnızca her iki tarafa da borç yükleyen sözleşmeler açısından söz konusu olmaktadır. 
• Her ibra sözleşmesi kısmen ikale sayılmaktadır. Yani bütün ikale sözleşmelerinde ibra konusu bulunmaktadır. 
• İkale sözleşmelerine genel borç ilişkileri konu olmaktadır. İbra ise yalnızca belli bir borç ya da borçların sona ermesini konu edinmektedir.  
• İbra sözleşmesi, iş sözleşmesi içindeki halihazırda hak kazanılmış borcu sona erdirmek için kullanılmaktadır. İkale sözleşmesi ise taraflar arasındaki hukuki ilişki sona ermeden önce düzenlenmektedir. 

Her iki sözleşme de iki tarafı bulunan, tasarruf işlemleridir. Geçerli olabilmeleri için tarafların özgür iradeleri ile düzenlenmesi gerekir. İrade beyanlarının uygun ve gerçeği yansıtması halinde geçerlilikten söz edilebilecektir. 

Sonuç olarak ibra ve ikale sözleşmesi, borçlunun borcunu kapatmak için kullandığı iki farklı hukuki araç olsa da ikale sözleşmesi anlaşmazlıkların çözümü için kullanılırken, ibraname belgesi borçlunun borcunu tamamen ödediğini belgelemek için kullanılır. 

İşçilere Neden İbraname İmzalatılır? 

İşverenler, işçilere ibraname imzalatmak sureti ile işçilik alacaklarını eksiksiz ve tam olarak ödediğini belgelemek ister. Ayrıca, işçilerin gelecekte işverenlerine karşı herhangi bir hak iddiasında bulunmalarını önlemek için de kullanılır. İşçi, bu belgeyi imzalayarak işverene karşı herhangi bir hak talebinde bulunmayacağını kabul eder. İmzalanan ibra sözleşmesi, işverenin herhangi bir hukuki takip ya da talep karşısında korunmasına yardımcı olur. 

Özellikle kıdem tazminatı ve diğer hakların talep edildiği durumlarda, işverenler bu belgeyi işçiye imzalatmak isteyebilir. İşçinin ibra sözleşmesini imzalaması halinde, belgede yer alan tazminat ve diğer işçi alacakları açısından hak sona ermektedir. Örneğin, işçilerin kıdem tazminatı, ihbar ödemesi veya diğer hakları için talepte bulunmaları durumunda, işverenler önceden alınmış bir ibraname belgesi ile kendilerini koruma altına almış olurlar. 

Ancak şu da vardır ki; işverenlerin işçilere imza konusunda herhangi bir baskı uygulaması ya da haksızlık yapması kabul edilemez. Evrakın özgür irade olmaksızın imzalanması halinde hukuki bağlayıcılığı kalmayacaktır. İşçiler, imzalamadan önce ibranameyi dikkatlice okumalı ve işverenin talepleri konusunda emin olduktan sonra imza atmalıdır. 

İbraname İmzalayan İşçi Tazminat Talep Edebilir Mi? 

İbraname belgesi, işçi ile işveren arasındaki bir anlaşmadır ve işçinin haklarını tamamen aldığını kabul ettiği anlamına gelir. İşçi bu belgeyi imzaladıktan sonra, aynı alacaklar bakımından işverenden tekrar talepte bulunamaz. 

Ancak, işçi bu belgeyi hile ya da baskı altında imzaladıysa veya ibraname geçerlilik şartlarını taşımıyor ise dava açma hakkı saklıdır. Bu durumda mahkeme, işçinin haklarını tam olarak alıp almadığını, işverenin yükümlülüklerini yerine getirip getirmediğini ve belgenin geçerliliğini değerlendirecektir. 

Sonuç olarak işçi ibra belgesini imzaladıktan sonra, belgede yer alan alacaklar hakkında talepte bulunamaz. Ancak, işçi belgenin geçerliliğine ilişkin bir anlaşmazlık yaşarsa mahkemeye başvurarak haklarını arayabilir.

İstifa Dilekçesinde İbraname Olur Mu? 

İşçinin, iş akdini kendi özgür iradesi ile feshettiğini beyan ettiği belgeye istifa dilekçesi denir. İşçi bu dilekçe ile işten hangi tarihte ve neden ayrılmak istediğini beyan eder. İstifa dilekçelerinde genel olarak ibra ibareleri bulunmaz. 

Ancak, taraflar arasında tazminatların ödenmesine ilişkin bir anlaşma kurulduysa, işçiye istifa dilekçesi ile birlikte ibraname imzalatıldığı da görülmektedir. Yazımızın üst kısımlarında yer verdiğimiz ibraname geçerlilik şartları konusunda da görüleceği üzere; ibra sözleşmesinin, iş akdi feshedildikten en az 1 ay sonra düzenlenmesi gerekir. Aksi takdirde geçersiz sayılacaktır. Kıdem tazminatı istifa adlı yazımızı inceleyerek, tazminata hak kazandıran istifa halleri hakkında detaylı bilgi edinebilirsiniz.

İbraname Örnekleri 

İbra sözleşmesi örnekleri, internet ortamından kolayca bulunmaktadır. Farklı durumlar için hazırlanmış ibraname örneklerine çoğu hukuk sitesinden ulaşmak mümkündür. Ancak bu tarz evraklar, hukuki sonuç doğuran ve bağlayıcılığı olan belgelerdir. Örnek bir belge işinize yarayabilir; ancak çoğu durumda bu evrakların somut olaya özgü şekilde, özel olarak düzenlenmesini tavsiye ederiz. Aksi takdirde hak kayıpları ortaya çıkabilecektir. Bu sebeple bir avukata danışarak düzenlenmesi daha sağlıklı olacaktır.

Sık Sorulan Sorular 

Konu ile ilgili en fazla merak edilen soru ve cevapları aşağıda bulunmaktadır.