Boşanmada Çocuk Kime Verilir? Velayet Nasıl Belirlenir?

Boşanma sürecinde çocuğun kimde kalacağı, taraflar arasında en çok tartışma yaratan ve en duygusal konulardan biridir.

Özellikle küçük yaşta bir çocuk söz konusuysa, velayetin anneye mi babaya mı verileceği ciddi bir merak konusudur.

Peki, Boşanmada çocuk kime verilir, mahkeme velayeti neye göre belirler ve çocuğun velayeti hangi durumlarda anneye verilmez?

Bu yazıda, tüm bu sorulara Türk Medeni Kanunu ve mahkeme uygulamaları ışığında yanıt veriyoruz.

Velayet Nedir?

Velayet, Türk Medeni Kanunu’nun 335 ila 351. maddeleri arasında düzenlenmiş olup; küçük çocukların ve bazı durumlarda kısıtlı ergin çocukların korunması, bakımı, eğitimi ve temsiliyle ilgili tüm hak, yetki ve yükümlülükleri kapsayan bir haktır.

✅ Hem çocuğun kişisel gelişimini hem de malvarlığının yönetimini içine alır.
✅ Velayet hakkı, kişiye sıkı sıkıya bağlı ve devredilemez bir haktır.
✅ Anne ya da baba bu haktan feragat edemez, başkasına devredemez.

Temel ilkeler:

➡️ Velayet anne ve baba için değil, çocuk için vardır.
➡️ Karar verilirken her zaman çocuğun üstün yararı gözetilir.
➡️ Mahkeme kararıyla belirlenir ve gerektiğinde değiştirilebilir.

Boşanmada çocuk kime verilir, eğitimi ve yasal temsili kimde kalır gibi hayati konular velayet kararıyla belirlenir.

Bu da velayeti, boşanma davalarının en hassas ve tartışmalı aşamalarından biri haline getirir.

Çocuğun Velayeti Neye Göre Belirlenir?

Boşanma davalarında velayet kararı alınırken, mahkeme tek bir ölçüte değil; çok sayıda unsura birlikte bakar.

Karar sürecinde hem hukuki kriterler hem de çocuğun üstün yararı ilkesi temel alınır.

Aşağıda, velayet belirlemesinde dikkate alınan başlıca unsurlar yer almaktadır:

1. Çocuğun Üstün Yararı İlkesi

Velayetle ilgili her kararın merkezinde çocuğun fiziksel, zihinsel, duygusal ve sosyal gelişimini korumak yatar.

Mahkeme, çocuğun sağlıklı gelişimi için en uygun yaşam ortamını sağlayacak ebeveyni tercih eder.

2. Çocuğun Yaşı ve Gelişim Dönemi

Velayet yaşa göre nasıl değişir? Sorusu sıklıkla merak edilmektedir.

Çocuğun yaşı ve gelişim dönemi, velayet kararını doğrudan etkiler.

✅ 0–6 yaş arası çocuklar, genellikle bakım ve şefkat ihtiyaçları nedeniyle anneye verilir.
✅ Ancak bu mutlak bir kural değildir. Anne yeterli görülmez ise istisna uygulanabilir.
✅ 8 yaş ve üzeri çocuklar, idrak yaşına ulaştığı için görüşleri alınır ve mahkeme kararında dikkate alınır.

💬 Mahkeme çocuğu kaç yaşına kadar anneye verir?
→ Uygulamada 0–6 yaş arası çocuklar çoğunlukla anneye verilir.

💬 Çocuğun velayeti kaç yaşında babaya verilir?
→ 8 yaşından itibaren çocuğun tercihi etkili olmaya başlar.

3. Ebeveynlerin Bakım ve Eğitim Yeterliliği

Mahkeme sadece maddi duruma değil; çocuğa zaman ayırma, eğitim ortamı sunma ve kişisel bakım kapasitesine bakar.

💬 Geliri olmayan veya çalışmayan anneye velayet verilir mi?

→ Evet. Yoksulluk, tek başına velayet vermeme gerekçesi sayılmaz.

Eğer anne, yukarıda sayılan kriterleri karşılayabiliyorsa geliri olmasa dahi çocuğun velayetini alabilir.

4. Çocuğun Görüşü

8 yaşından büyük çocukların görüşü alınmadan velayetin düzenlenmesi veya değiştirilmesi mümkün değildir. (HGK-K.2018/1278).

Çocuğun görüşü hakimi kesin şekilde bağlamaz ama karar sürecinde dikkate alınır.

💬 Velayet kaç yaşında çocuğa sorulur?

→ Türk Medeni Kanunu’nda net yaş sınırı olmasa da Yargıtay içtihatlarına göre 8 yaş ve üzeri çocukların görüşü alınır.

5. Kardeşlerin Durumu

Mahkemeler, kardeşlerin birbirinden ayrılmamasını öncelikli ilke olarak görür.

Kardeşlerin üstün yararını bir bütün olarak değerlendirir ve genellikle velayeti tek bir ebeveyne vererek kardeşlerin birlikte büyümesini sağlamayı amaçlar.

Ancak farklı yaş grupları, özel ihtiyaçlar veya bir kardeşin tercihi gibi istisnai durumlarda kardeşlerin ayrı ebeveynlere verilmesi mümkündür.

6. Velayet Kararına Etki Eden Diğer Faktörler

Mahkemeler yalnızca hukuki kriterlere değil, somut olayın koşullarına göre birçok detayı da dikkate alır. Aşağıdaki durumlar, velayet kararını etkileyebilir:

➡️ Psikolojik ve fiziksel şiddet iddiaları:
Çocuğa veya diğer ebeveyne karşı şiddet uygulanması, velayetin verilmemesi için önemli bir gerekçe olabilir.

➡️ Ebeveynin yaşam tarzı:
Alkol, madde kullanımı, düzensiz yaşam biçimi gibi çocuğun sağlıklı gelişimini tehdit eden durumlar mahkeme kararında belirleyicidir.

➡️ Yeni partner veya evlilik durumu:
Boşanma sonrası yeni bir evlilik veya partner ilişkisi varsa, bu durumun çocuk üzerindeki etkisi değerlendirilir.

➡️ Ebeveynin çocuğa ayırabileceği zaman:
Çocuğun günlük bakımıyla kim ilgilenecek? Yoğun çalışma temposu veya seyahat gerektiren meslekler bu açıdan risk oluşturabilir.

➡️ Tarafların sosyal çevresi ve destek yapısı:
Aile desteği, bakıcı imkânı, eğitim ortamı gibi faktörler, çocuğun yaşam kalitesini doğrudan etkiler.

Anlaşmalı ve Çekişmeli Boşanmalarda Velayet Nasıl Kararlaştırılır?

Boşanma türü, velayet sürecinin nasıl ilerleyeceğini doğrudan etkiler.

Anlaşmalı boşanma ile çekişmeli boşanma davalarında mahkeme yine çocuğun üstün yararını esas alır; ancak karar alma mekanizması ve süreç dinamikleri farklıdır.

Özet Karşılaştırma

Anlaşmalı Boşanmada Velayet Nasıl Belirlenir?

Anlaşmalı boşanmalarda velayet, tarafların tam uzlaşı içinde olduğu konulardan biridir. Mahkeme bu uzlaşmayı boşanma protokolü üzerinden denetler.

Taraflar Ne Yapmalı?

• Velayetin kimde kalacağı
• Diğer ebeveynle kişisel ilişkinin nasıl yürütüleceği
• Tatil, bayram ve özel gün planlamaları

➡️ Tüm bu konular yazılı protokolde açıkça belirtilmelidir.

Hakimin Rolü Nedir?

• Mahkeme, sunulan protokolü çocuğun üstün yararı açısından inceler.
• Eğer düzenleme uygun değilse, taraflara değişiklik önerisinde bulunabilir.
• Taraflar öneriyi kabul etmezse, anlaşmalı dava reddedilir ve dava çekişmeliye döner.

📌 Unutmayın:
Anlaşmalı Boşanma Protokolü yeterli değilse, mahkeme anlaşmalı boşanmayı onaylamaz.

Çekişmeli Boşanmada Velayet Nasıl Belirlenir?

Taraflar arasında velayet konusunda uzlaşma yoksa süreç tamamen mahkeme denetiminde yürür.

Çekişmeli boşanmada çocuk kime verilir sorusu, delillerle desteklenen iddialar ve çocuğun üstün yararı temelinde çözümlenir.

Mahkeme Neleri Değerlendirir?

• Ebeveynlerin bakım ve eğitim kapasitesi
• Çocuğun idrak yaşına gelmişse görüşü
• Sosyal inceleme raporları
• Tanık beyanları ve uzman görüşleri
• Velayet için tarafların sunduğu somut deliller

Kusur Velayeti Belirler mi?
Hayır. Tarafların boşanmadaki kusuru, velayet için tek başına belirleyici değildir. Asıl ölçüt, çocuğun hangi ebeveynle daha sağlıklı gelişeceğidir.

Delil Sunmak Neden Önemli?
Çekişmeli davalarda her iki taraf da, çocuğa en iyi yaşam koşullarını sağlayabileceğini kanıtlamakla yükümlüdür.

Çocuğun Velayeti Hangi Durumlarda Anneye Verilmez?

Mahkemeler velayet konusunda karar verirken her zaman çocuğun üstün yararını esas alır. Ancak bazı özel durumlarda velayet anneye değil; babaya ya da başka bir kişiye verilebilir.

Aynı şekilde mevcut velayet hakkı da anneden alınarak değiştirilebilir.

Velayetin Anneye Verilmediği Başlıca Durumlar:

✅ Çocuğun fiziksel, duygusal veya psikolojik sağlığını olumsuz etkileyen ihmal, şiddet ya da istismar durumu
✅ Çocuğun gelişimine zarar verebilecek uygunsuz yaşam tarzı veya ahlaki yetersizlik
✅ Annenin ciddi düzeyde ruhsal ya da fiziksel sağlık sorunu bulunması
✅ Annenin çocuğu haklı bir sebep olmaksızın terk etmesi
✅ İdrak yaşındaki çocuğun annesiyle kalmak istemediğini açıkça belirtmesi
✅ Velayet kararı sonrası annenin koşullarında meydana gelen olumsuz değişiklikler

1. Annenin Velayet Görevini İhmali veya Kötüye Kullanımı

Anne çocuğun bakımını ihmal ediyorsa, fiziksel ya da psikolojik zarar verici davranışlarda bulunuyorsa, mahkeme velayeti anneden alabilir.

➡️ Şiddet, ilgisizlik, istismar, kontrolsüzlük gibi eylemler bu kapsamdadır.

2. Annenin Ahlaki Yetersizliği veya Uygun Olmayan Yaşam Tarzı

Annenin yaşam biçimi çocuğun gelişimini olumsuz etkiliyorsa veya kötü örnek oluşturuyorsa, bu durum velayet kararını değiştirebilir.

💬 Aldatan anneye velayet verilir mi?

→ Aldatma (zina), tek başına velayet için belirleyici değildir.

Ancak bu durum çocuğun ahlaki gelişimine doğrudan zarar veriyorsa ve ispatlanabiliyorsa, mahkeme velayeti babaya verebilir.

3. Annenin Fiziksel veya Ruhsal Sağlık Sorunları

Anne ciddi sağlık problemleri nedeniyle çocuğun bakım ve gözetimini sürdüremiyorsa, velayet babaya geçebilir.

📌 Bu gibi durumlarda genellikle resmi sağlık kurulu raporu talep edilir.

4. Annenin Çocuğu Terk Etmesi

💬 Evi terk eden anneye velayet verilir mi?

→ Haklı bir sebep olmaksızın çocuğu terk eden, uzun süre ilgilenmeyen veya çocukla bağını koparan anne, velayet hakkını kaybedebilir.

Bu tür davranışlar hem boşanma sebebi hem de velayet değişikliği gerekçesi olabilir.

5. Çocuğun Görüşü

Çocuk idrak yaşına (genellikle 8 yaş ve üzeri) ulaştığında ve annesiyle kalmak istemediğini açıkça beyan ederse, mahkeme bu görüşü dikkate alabilir.

➡️ Çocuğun beyanı hakimi bağlamaz ancak önemli bir etken olarak değerlendirilir.

6. Velayetin Değiştirilmesi Mümkün mü?

Velayet kararı nihai değildir; şartlar değiştiğinde yeniden değerlendirilip değiştirilebilir.

Aşağıdaki durumlarda velayetin değiştirilmesi davası açılabilir:

• Çocuğun menfaatlerinin artık velayet sahibinde olmadığı düşünülüyorsa
• Velayet sahibinin koşulları ciddi şekilde değiştiyse (örneğin: hastalık, işsizlik, evlilik)
• Çocuğun güvenliği veya gelişimi tehdit altındaysa

➡️ Mahkeme yine de her durumda çocuğun üstün yararını esas alır.

Baba Hangi Durumlarda Çocuğun Velayetini Alır?

Küçük yaşlardaki çocukların velayeti çoğunlukla anneye verilse de bazı durumlarda baba da çocuğun velayetini alabilir.

Mahkeme her olayı somut şartlara göre değerlendirir ve karar verir.

Baba Hangi Hallerde Velayeti Alabilir?

✅ Annenin velayet görevini ihmal etmesi, çocuğu terk etmesi
✅ Annenin sağlık ya da ahlaki nedenlerle uygun görülmemesi
✅ Çocuğun babayla kalmak istemesi
✅ Babanın daha sağlıklı bir gelişim ortamı sunabilmesi
✅ Annenin vefat etmesi veya velayet hakkının kaldırılması

1. Annenin Velayet Görevini Yerine Getirememesi

Anne; çocuğu ihmal ediyor, hakkını kötüye kullanıyor, terk ediyor ya da ciddi sağlık/ahlaki problemler yaşıyorsa velayet babaya verilebilir.

💬 Bu durumlar nelerdir?
→ Detaylar için bkz: Çocuğun Velayeti Hangi Durumlarda Anneye Verilmez?

2. Çocuğun Görüşü

Çocuk idrak yaşına ulaştıysa ve babasıyla kalmak istediğini açıkça ifade ediyorsa, mahkeme bu görüşü dikkate alabilir.

➡️ Çocuğun tercihi tek başına yeterli değildir, ama güçlü bir etkendir.

3. Babanın Daha İyi İmkânlar Sunması

Anne velayet hakkına sahip olsa bile, baba:

• Daha iyi bir yaşam ve eğitim ortamı sağlıyorsa
• Çocuğa daha fazla zaman ve ilgi gösterebiliyorsa
• Çocuğun gelişimi için somut olarak daha uygun koşullara sahipse

Mahkeme velayeti babaya verebilir.

📌 Burada önemli olan ebeveynin geliri değil, çocuğun ihtiyaçlarını bütünsel şekilde karşılayabilme kapasitesidir.

4. Annenin Vefatı veya Velayet Yetkisinin Kaldırılması

Anne vefat ettiğinde ya da mahkeme kararıyla velayet yetkisi kaldırıldığında, velayet doğrudan babaya geçer.

Boşanmada Çocukla Kişisel İlişki (Görüş Hakkı) Nasıl Düzenlenir?

Boşanma sonrasında çocuğun velayeti bir ebeveyne verilse bile, diğer ebeveynin çocukla ilişkisi tamamen kesilmez. Bu noktada devreye kişisel ilişki hakkı girer.

📌 Bu hak yalnızca ebeveynin değil, aynı zamanda çocuğun da hakkıdır.

Amaç, çocuğun duygusal gelişimini desteklemek ve her iki ebeveyniyle de sağlıklı bağ kurabilmesini sağlamaktır.

Mahkeme Kişisel İlişkiyi Nasıl Belirler?

Mahkeme, görüş hakkını düzenlerken çocuğun üstün yararını esas alır. Görüşme takvimi ayrıntılı olarak belirlenir:

✅ Hafta sonu görüşmeleri:
Her ayın belirli hafta sonları (örneğin: her ayın 1. ve 3. cumartesi-pazar günleri)

✅ Okul tatilleri:
Yaz ve ara tatillerde daha uzun süreli görüş hakkı tanınır.

✅ Dini ve milli bayramlar:
Bayramlar dönüşümlü olarak paylaşılır.

✅ Özel günler:
Doğum günleri, anneler/babalar günü gibi anlamlı tarihler kararda yer alabilir.

✅ Teslim ve iade yerleri:
Çocuğun nereden teslim alınıp nereye bırakılacağı mahkeme kararında açıkça belirtilir.

📌 Taraflar arasında gerilim veya risk durumu varsa, çocuk pedagog eşliğinde ya da karakol önünde teslim edilebilir.

Baba Hangi Durumlarda Çocuğu Göremez?

Kişisel ilişki hakkı temel bir kuraldır. Ancak bazı istisnai hallerde, çocuğun güvenliği ve sağlığı tehdit altındaysa, bu hak mahkeme kararıyla kısıtlanabilir veya tamamen kaldırılabilir.

Babanın Görüş Hakkını Ortadan Kaldıran Durumlar:

➡️ Çocuğa zarar verme riski
Fiziksel, psikolojik veya cinsel istismar şüphesi varsa.

➡️ Kötü muamele veya ihmal
Çocuğa karşı ilgisizlik, sözlü veya fiziksel şiddet uygulanması.

➡️ Madde veya alkol bağımlılığı
Babanın bağımlılık sorunları varsa ve çocuk için tehlike teşkil ediyorsa.

➡️ Tehlikeli çevre/kaçırma riski
Ebeveynin suça karışmış olması, çocuğun bulunduğu ortamın sağlıksız olması ya da çocuğu kaçırma ihtimali.

➡️ Çocuğun görüşü
8 yaş ve üzeri idrak yaşına ulaşan çocuk, babasıyla görüşmek istemediğini açıkça beyan ederse ve bu talep mahkemece makul bulunursa.

📌 Mahkeme her durumda çocuğun güvenliğini ve psikolojik sağlığını ön planda tutar.

Boşanmada Ortak Velayet Mümkün mü?

Son yıllarda en çok sorulan sorulardan biri:
💬 Boşanmada ortak velayet olur mu?

Kısa cevap:
Evet, bazı şartlar altında ortak velayet mümkündür.

Ancak bu konu, Türk Medeni Kanunu’nda açıkça düzenlenmemiştir. Türkiye’de her boşanma davasında otomatik olarak uygulanan bir sistem değildir.
Hakimin takdirine bağlı istisnai bir karardır.

Ancak Yargıtay içtihatlarıyla birlikte, uygulamada artık mümkün hale gelmiştir.

Ortak Velayet Nedir?

Ortak velayet; çocuğun velayet hakkının boşanma sonrası hem anne hem baba tarafından paylaşılmasıdır.

Yani çocukla ilgili önemli kararlar (eğitim, sağlık, yerleşim, vs.) her iki ebeveynin ortak sorumluluğunda olur.

Ortak Velayet İçin Gerekli Şartlar

Mahkeme ortak velayete karar verebilmek için aşağıdaki şartların tamamının sağlanmasını arar:

➡️ 1. Ebeveynlerin Açık Anlaşması

• Anne ve baba ortak velayet konusunda yazılı olarak anlaşmış olmalıdır
• Bu anlaşma boşanma protokolünde veya ayrı bir dilekçeyle açıkça belirtilmelidir.

➡️ 2. Çocuğun Üstün Yararı

• Mahkeme, ortak velayetin çocuğun menfaatine uygun olduğuna kanaat getirmelidir.
• Çocuğun psikolojik, sosyal ve eğitimsel durumu bu sistem için uygun olmalı.

➡️ 3. Ebeveynler Arası İletişim Uyumunun Yüksek Olması

• Ebeveynler arasında iletişim kopukluğu, anlaşmazlık veya çatışma varsa ortak velayet uygulanamaz.
• İş birliği, iletişim ve uyum bu sistemin sürdürülebilirliği açısından kritik öneme sahiptir.

➡️ 4. Hakimin Onayı

• Ebeveynler anlaşsa bile ortak velayet kararı hakimin takdirindedir.
• Hakim, süreci değerlendirir ve ancak tüm şartlar uygunsa bu kararı verir.

Ortak Velayetin Avantajı Nedir?

✅ Çocuk, her iki ebeveyniyle de güçlü bir ilişki sürdürür.
✅ Velayet hakkı sadece bir ebeveynde değil, eşit paylaşılır.
✅ Eğitim, sağlık, seyahat gibi konularda ebeveynler ortak karar verir.

Ancak bu sistem, düzenli iletişim ve sorumluluk paylaşımı gerektirdiği için her dava için uygun olmayabilir.

Boşanmada Çocuğa Ne Kadar Nafaka Ödenir?

Boşanma sonucunda çocuğun temel ihtiyaçlarının karşılanması için iştirak nafakası bağlanır.

Nafakayı, çocuğun velayetini almayan ebeveyn öder.

💬 Peki, Boşanmada çocuğa ne kadar nafaka ödenir?

➡️ Türk Medeni Kanunu’nda nafaka miktarı için sabit bir oran ya da kesin bir formül yoktur.
➡️ Her olayda nafaka tutarı ayrı ayrı belirlenir.

Detaylı Bilgi İçin:
🔗 Nafaka Hesaplama: Nafaka Miktarı Nasıl Belirlenir?

İştirak Nafakası Ne Kadar Olur?

Hakim, iştirak nafakasına karar verirken çocuğun üstün yararıyla birlikte aşağıdaki kriterleri dikkate alır:

🔹 Çocuğun yaşı
🔹 Eğitim durumu ve okul masrafları
🔹 Sağlık ihtiyaçları (özel tedaviler, ilaç vb.)
🔹 Ebeveynlerin gelir-gider durumu
🔹 Çocuğun evlilik süresince sahip olduğu yaşam standardı

📌 Yani nafaka, sadece temel geçim masrafı değil; çocuğun alıştığı hayat seviyesinin sürdürülebilmesi için hesaplanır.

Nafaka Tutarı Neden Sabit Değil?

Her ailenin ekonomik ve sosyal yapısı farklıdır. Aynı yaşta iki çocuk için ödenecek nafaka farklı olabilir.

Mahkeme; hem çocuğun ihtiyaçlarını hem de nafaka ödeyecek ebeveynin ödeme gücünü birlikte değerlendirir.

Sıkça Sorulan Sorular (FAQ)

Boşanmada çocuk kime verilir, velayet nasıl belirlenir konularında en çok merak edilen sorular ve cevapları:

Yasal Uyarı

Bu sayfa, genel bilgilendirme amacı taşımaktadır. Burada yer alan bilgiler, hukuki tavsiye niteliğinde değildir. Her boşanma davası ve velayet durumu, kendine özgü koşulları ve delil durumuyla farklılık gösterir.

Bu hassas süreçte, çocuğunuzun geleceğini güvence altına almak ve olası hak kayıplarının önüne geçmek için hukuki destek almak kritik öneme sahiptir.

bir boşanma avukatından danışmanlık almak, velayet davalarının karmaşıklığı içinde doğru adımları atmanızı, yasal haklarınızı korumanızı ve bu zorlu dönemi en az yıpranmayla atlatmanızı sağlayacaktır.