Boşanınca evcil hayvan kimde kalır sorusu, boşanma sürecinde yalnızca mal paylaşımı ve nafaka değil, evcil hayvanların durumu açısından da çiftler için hassas ve önemli bir konu haline gelmiştir. Özellikle boşanmada evcil hayvanın durumu, kimin yanında kalacağı, nasıl bir paylaşım yapılacağı ve yasal hakların ne olduğu sıkça merak edilmektedir.
Türkiye’de evcil hayvanlar, Türk Medeni Kanunu’na göre hâlâ “eşya” statüsünde değerlendirilse de, 5199 Sayılı Hayvanları Koruma Kanunu ve güncel yargı kararları, evcil hayvan velayeti ve hayvan hakları konusuna yeni bir bakış açısı getirmektedir. Boşanma sürecinde köpek, kedi veya diğer evcil hayvanların kime kalacağı, hangi durumlarda ortak bakım veya “nafaka” düzenlemeleri yapılabileceği giderek daha fazla tartışılmaktadır.
Bu rehberde, anlaşmalı boşanmada evcil hayvan paylaşımı, çekişmeli boşanmada evcil hayvanın kime kalacağı, mahkemelerin yaklaşımı, delil önemi ve örnek yargı kararları detaylı şekilde ele alınacaktır. Amacımız, boşanma sürecine giren kişilere yasal hak ve sorumluluklar konusunda net, güncel ve güvenilir bilgi sunmaktır.
Ön Özet – Boşanınca Evcil Hayvan Kimde Kalır?
Boşanma sürecinde evcil hayvanın kimde kalacağı, boşanmanın türüne ve tarafların durumuna göre değişir. En yaygın senaryolar:
✅ Anlaşmalı Boşanma:
Taraflar, evcil hayvanın kimde kalacağını protokole açıkça yazar. Örneğin: “Köpeğimiz Bella, boşanma sonrası Ayşe’de kalacaktır.”
📄 Gerekli belge: Anlaşmalı Boşanma Protokolü
✅ Çekişmeli Boşanma – İlk Sahiplenen Eş:
Hakim genellikle ilk sahipleneni esas alır. Örneğin mikroçip kaydı veya aşı karnesi kimin adına ise öncelik o kişiye verilir.
📄 Gerekli belgeler: Mikroçip kaydı, aşı karnesi
✅ Çekişmeli Boşanma – Ortak Sahiplik:
Hayvan birlikte sahiplenildiyse, hakim “üstün yarar” ilkesine göre karar verir. Hayvana kim daha iyi bakabilecek, kimle kalırsa refahı bozulmaz, buna bakılır.
📄 Gerekli kanıtlar: Veteriner raporu, tanık beyanları
✅ Kötü Muamele İddiası:
Bir eşin hayvana kötü davrandığı ileri sürülüyorsa, hakim mutlaka hayvanın menfaatini gözetir ve riski olmayan tarafa verir.
📄 Gerekli kanıtlar: Veteriner raporu, fotoğraf, video kayıtları
⚠️ Önemli Not:
Hakim, belgelerden çok hayvanın yararını önemser. Hangi taraf daha iyi bakım sağlayacaksa, karar ona göre verilir.
Boşanmada Evcil Hayvanların Hukuki Statüsü
Boşanma sürecinde evcil hayvanların kimin yanında kalacağı, hem duygusal hem hukuki olarak karmaşık bir konudur. Türkiye’de bu konuda doğrudan bir yasal düzenleme bulunmamakta; bu da uygulamada belirsizliklere yol açmaktadır.
📜 Kanunda Evcil Hayvan – Eşya mı, Can mı?
Türk Medeni Kanunu’na (TMK) göre evcil hayvanlar hâlen taşınır mal (eşya) statüsünde değerlendirilir:
- TMK m. 973: “Bir şey üzerinde fiilî hâkimiyeti bulunan kimse onun zilyedidir.”
- TMK m. 985: “Taşınırın zilyedi, maliki sayılır.”
Buna karşılık, 5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanunu, hayvanları “mal” değil, “can” olarak görmeye yönelik önemli bir zihniyet değişikliğine işaret eder. Özellikle 2021’de yapılan değişikliklerle, hayvan refahı ve korunması hukukumuzda öne çıkmaya başlamıştır. Ancak Medeni Kanun hâlâ güncellenmediği için boşanmalarda mal rejimi hükümleri uygulanmaktadır.
⚖️ Yasal Boşluk ve Hakim Takdiri
Evcil hayvanların velayetine ilişkin Türk hukukunda özel bir düzenleme yoktur. Bu durumda devreye TMK m. 1/2 girer:
“Kanunda uygulanabilir bir hüküm yoksa, hâkim, örf ve âdet hukukuna göre, bu da yoksa kendisi kanun koyucu olsaydı nasıl bir kural koyacak idiyse ona göre karar verir.”
Bu hüküm sayesinde hâkimler, örf ve âdete veya hakkaniyet kurallarına göre karar verebilir.
Örnek emsal karar:
📍 İzmir 16. Aile Mahkemesi, 2018/592 E. – 2018/597 K.
Mahkeme, köpeği kadına bırakmış, erkeğe ise hafta sonu görme hakkı ve aylık bakım masrafı yükümlülüğü getirmiştir. Bu karar, hayvanların birer “eşya” değil, duyarlı varlıklar olarak değerlendirilmeye başlandığını göstermektedir.
Yargıtay’ın henüz evcil hayvan velayetiyle ilgili yerleşik içtihadı bulunmamaktadır; ancak yerel mahkeme kararları, uygulamada önemli bir yol gösterici niteliği taşımaktadır.
💬 Özet: Türk hukuku hâlen hayvanları mal rejimi kapsamında değerlendirirken, mahkemeler hayvan refahını gözetmeye ve yaratıcı çözümler üretmeye başlamıştır. Bu da boşanmalarda evcil hayvanların durumu konusunda gelişen bir yargı pratiği doğurmuştur.
Anlaşmalı Boşanmada Evcil Hayvanın Durumu
Anlaşmalı boşanma, eşlerin tüm hukuki konularda uzlaşı sağlayarak süreci hızlı ve sorunsuz tamamlamalarına imkân tanır. Bu uzlaşmanın kapsamı yalnızca mal ve çocuklarla sınırlı değil; evcil hayvanların durumu da protokolde açıkça düzenlenebilir. Türk hukuku açısından, kamu düzenine aykırı olmadığı sürece mahkemeler tarafların protokolüne onay verir.
📑 Protokolde Evcil Hayvan Hakkında Anlaşma
Eşler, anlaşmalı boşanma protokolüne evcil hayvanın kimde kalacağını açık ve net bir şekilde yazmalıdır. Örneğin:
- “Tarafların müşterek köpeği Bella, boşanma sonrası Ayşe’de kalacaktır. Mehmet, ayda bir kez hafta sonu ziyaret edebilir.”
Mahkemeler, çocuk velayeti gibi kamu düzeni konuları haricinde, protokol hükümlerine büyük ölçüde bağlı kalır.
Örnek bir uygulama: İstanbul’da bir mahkeme, protokole dayanarak köpeğin kadında kalmasına, erkeğin ise belirli aralıklarla görmesine onay vermiştir. Bu tür somut örnekler, mahkemelerin tarafların iradesine ne ölçüde değer verdiğini göstermektedir.
🤝 Ortak Velayet ve Evcil Hayvan Nafakası
Eşler, anlaşmalı boşanma protokolünde evcil hayvan için ortak bakım ve bakım masraflarının paylaşımı konusunda düzenleme yapabilir. Örneğin:
- “Müşterek kedimiz Mırmır, iki hafta kadın eşte, iki hafta erkek eşte kalacaktır. Bakım masrafları eşit paylaşılacaktır.”
Bu tür düzenlemeler, özellikle tarafların iyi iletişim kurabildiği durumlarda uygulanabilir.
Ortak velayet mümkün mü?
Türk hukukunda evcil hayvanlar için çocuklardaki gibi “velayet” terimi geçmese de, anlaşmalı boşanmalarda eşler protokole paylaşımlı bakım düzenlemeleri ekleyebilir. Mahkemeler, bu tür anlaşmaları hayvanın refahına aykırı olmadığı sürece onaylamaktadır.
Evcil hayvan için nafaka veriliyor mu?
Evet, taraflar protokolde evcil hayvanın bakım masraflarını paylaşmayı kararlaştırabilir. Örneğin:
- “Mehmet, Bella’nın mama ve veteriner giderlerine katkı olarak Ayşe’ye aylık 200 TL ödeyecektir.”
Bu tür ödemeler halk arasında “evcil hayvan nafakası” diye anılsa da hukuken bakım katkısı niteliğindedir. Taraflar anlaştığında ve protokole yazıldığında, mahkeme bunu onaylayabilir.
⚠️ Önemli Not:
Borçlar Kanunu m.27 gereği, yapılacak anlaşmalar hukuka ve ahlaka uygun olmalıdır. Hayvana zarar verecek veya refahını bozacak maddeler içeren protokoller, mahkeme tarafından onaylanmaz.
Protokole Uyulmazsa Ne Olur?
Anlaşmalı boşanmada evcil hayvanın durumu protokolde açıkça belirtilir ve mahkeme kararıyla bağlayıcı hâle gelir.
Taraflardan biri bu maddeye uymazsa (örneğin, hayvanı teslim etmez ya da bakım sorumluluklarını yerine getirmezse), diğer taraf icra müdürlüğüne veya aile mahkemesine başvurarak kararın uygulanmasını isteyebilir.
📌 Not: Mahkeme, evcil hayvanın refahını tehdit eden veya protokole aykırı davranışları dikkate alır ve gerektiğinde yeniden değerlendirme yapabilir.
💬 Özet: Anlaşmalı boşanmada, evcil hayvanın kime kalacağı ve bakım düzenlemeleri, açık ve detaylı şekilde protokole yazılmalıdır. Böylece hem tarafların hem de hayvanın menfaati güvence altına alınır ve mahkemede sorun yaşanmaz.
Çekişmeli Boşanmada Evcil Hayvanın Durumu
Taraflar evcil hayvan konusunda anlaşamazsa, mahkeme devreye girer. Türk hukukunda evcil hayvan hâlâ “taşınır mal” sayıldığından, hâkim öncelikle kime ait olduğuna ve kimde kalmasının hayvanın yararına olacağına bakar. Karar verirken hem mülkiyet hem hayvan refahı dikkate alınır.
⚖️ Zilyetlik ve İlk Sahiplik Kuralı
Hâkim önce şu soruları değerlendirir:
- Hayvan ilk kim tarafından sahiplendi veya satın alındı?
- Mikroçip ve aşı karnesi kimin adına kayıtlı?
- Veteriner kayıtlarında kimin adı geçiyor?
- Kim bugüne dek bakım ve masrafları üstlenmiş?
Bu belgeler, kime ait olduğuna dair güçlü delil sayılır. Örneğin, köpek mikroçipi ve veteriner masrafları eşlerden birinin adına kayıtlıysa, mahkeme o kişiyi öncelikli malik kabul edebilir.
🤝 Müşterek Sahiplik ve Üstün Yarar
Hayvan birlikte sahiplenildiyse, hâkim hayvanın üstün yararını esas alır:
- Hayvan kime daha bağlı?
- Kim düzenli bakım yapıyor?
- Kim maddi ve manevi olarak bakımını sürdürebilir?
Bu durumda, hayvanın bir eşte kalmasına ve diğer eşe belli günlerde görme hakkı verilmesine karar çıkabilir. Bazen de “bakım nafakası” yükümlülüğü getirilir.
🐾 Hayvan Refahı ve Kötü Muamele Riski
Hâkim, hayvana zarar verme veya kötü muamele ihtimalini ciddiyetle değerlendirir. 5199 Sayılı Hayvanları Koruma Kanunu ve Avrupa Sözleşmesi gereği:
- Kötü muamele riski varsa hayvan karşı tarafa verilmez.
- Hayvan alıştığı ortamda kalırsa stresten korunur.
Yani sonuç: Mahkeme delillere, bakım koşullarına ve hayvanın menfaatine bakar. Sahibi belirler, gerekirse bakım takvimi ve nafaka kararı verir.
Yargı Kararlarından Örnekler ve Uygulamadaki Gelişmeler
Türkiye’de evcil hayvanların boşanma sürecindeki hukuki statüsü hâlen net değil; ancak mahkemeler son yıllarda hayvan refahını merkeze alarak önemli kararlar vermeye başladı. İşte öne çıkan örnekler ve güncel gelişmeler:
⚖️ Emsal Mahkeme Kararları
- Papyon Kararı (İzmir, 2018)
İzmir 16. Aile Mahkemesi, “Papyon” isimli köpeği çocuğa benzer şekilde değerlendirerek kadına bırakılmasına, erkeğe ise hafta sonu görme hakkı ve 200 TL aylık bakım katkısı ödemesine hükmetti. Bu karar, TMK m.1 uyarınca kanun boşluğu yaratıldığında hâkimin örf ve âdetlere göre çözüm geliştirme yetkisini örneklendiriyor. - “Zuzu” ve “Mırmır” Kararları (İstanbul)
İstanbul’da “Zuzu” isimli kedi için üçer aylık dönüşümlü bakım kararı, “Mırmır” isimli kedi için ise 150 TL aylık bakım katkısı (nafaka) takdir edildi. Bu örnekler, ortak velayet ve bakım paylaşımı uygulamalarına ışık tutuyor. - Piraye & Cingöz Davası (İstanbul)
Hürriyet’te haberleştirilen bu davada, evli olmayan bir çiftin ayrılığı sonrası kedilerin durumu mahkemeye taşındı. Mahkeme, kedilerin yaşam koşullarını ve kimin bakım sağladığını inceledi, erkeğin talebini reddetti. Önemli not: Evli olmayan çiftler için bile hayvan refahı esas alınabiliyor.
📌 Not: Kararlarda genellikle Yargıtay içtihadı değil, yerel mahkemelerin yorumları belirleyicidir. Ancak bu örnekler, benzer durumda olan kişilere yol gösterici olabilir.
📜 Mevzuatta Beklenen Gelişmeler
Türk hukukunda hâlen evcil hayvanlar “taşınır mal” statüsünde; ancak “hayvan hakları yasası” ve Medeni Kanun’a özel düzenleme yapılması için çalışmalar devam ediyor. Uzmanlar, hayvanların “canlı varlık” olarak tanınmasının hem boşanma sürecinde hem genel hukukta önemli bir değişim yaratacağını vurguluyor.
💡 Özet: Bugün mahkemeler örf ve âdeti esas alarak karar verse de, gelecekte yasal netlik sağlanması bekleniyor.
Sık Sorulan Sorular (FAQ)
Boşanma sürecinde evcil hayvanların durumu, tarafların en çok merak ettiği konular arasında yer alır. Aşağıda, anlaşmalı ve çekişmeli boşanmalarda evcil hayvan paylaşımı, nafaka, ortak velayet ve mahkeme uygulamaları gibi sıkça yöneltilen sorulara net yanıtlar bulabilirsiniz.
Boşanmada evcil hayvan için ayrı dava açılır mı?
Hayır. Çoğunlukla boşanma davası içinde çözülür; ancak anlaşmazlık sürerse mal paylaşım davasında da değerlendirilebilir.
Evcil hayvan için nafaka mümkün mü?
Evet. Özellikle anlaşmalı boşanmalarda protokole yazılabilir; bazı mahkemeler de bakım katkısı (nafaka) kararı verebiliyor.
Evcil hayvanın kime kalacağına nasıl karar verilir?
Anlaşmalı boşanmalarda protokol belirler. Çekişmeli davalarda ise hakim, ilk sahiplik, belgeler ve hayvanın yararını dikkate alır.
Ortak velayet mümkün mü?
Evet. Taraflar anlaşırsa, dönüşümlü bakım düzenlenebilir; örneğin iki haftada bir değişim yapılabilir.
Kötü muamele iddiası olursa ne olur?
Veteriner raporu, tanık veya video gibi delillerle ispatlanırsa, hakim hayvanın zarar görmeyeceği tarafa teslimine karar verebilir.
Karar verildikten sonra değişiklik yapılabilir mi?
Evet. Hayvanın refahı olumsuz etkilenirse, talep ve delille birlikte mahkemeye başvurulabilir.
Evcil hayvan mal mı sayılıyor canlı mı?
Türk Medeni Kanunu’nda hâlâ mal (eşya) statüsündedir, ancak Hayvanları Koruma Kanunu ve uygulamada “canlı” olarak dikkate alınır.
Özet & Sonuç
Boşanmada evcil hayvanların durumu, hem hukuki hem de duygusal açıdan hassas bir konudur. Anlaşmalı boşanmada protokole yazılacak net düzenlemeler; çekişmeli boşanmada ise zilyetlik, üstün yarar ve hayvan refahı ilkeleri belirleyici olur. Bu rehber, süreci doğru yönetmeniz ve hak kaybı yaşamamanız için temel bir yol haritası sunar.
Yasal Uyarı
📌 Bu sayfadaki bilgiler yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Her boşanma davası, kendi koşullarına ve delil durumuna göre değerlendirilir. Kişisel durumunuza uygun hukuki görüş ve yol haritası için mutlaka bir avukata danışmanız önerilir.
Yazar Hakkında
👤 Av. Anıl Akalın
Daha fazla bilgi veya danışmanlık için → Ankara Anlaşmalı Boşanma Avukatı hizmet sayfamızı ziyaret edebilirsiniz.
🔗 İlginizi Çekebilir
- Evcil hayvan için örnek protokol metinleri → Anlaşmalı Boşanma Protokolü 2025
- Dava süreci hakkında bilgi → Anlaşmalı Boşanma Davası 2025 | Süreç ve Bilinmesi Gerekenler
- Anlaşmalı boşanma şartları hakkında detaylar → Anlaşmalı Boşanma Şartları 2025