Mobbing Davası 

Mobbing davası, işçiye uygulanan planlı ve sistematik yıldırmanın sonucunda; işçinin uğradığı zarar sebebiyle açılan manevi ve maddi bir tazminat davasıdır. Birçok kişi, işyerinde mobbinge maruz kalmıştır. Peki, mobbinge uğrayan işçi ne yapabilir? Hakları nelerdir?

Mobbing Nedir? 

Mobbing, iş yerindeki bir çalışana karşı diğer çalışanlar tarafından uygulanan; psikolojik şiddet, taciz, düşmanca yaklaşım vb. kötü niyetli ve kasıtlı davranışların tümüdür. Mobbing nedir sorusunun en kısa cevabı budur. Ayrıca iş yerindeki diğer çalışanların veya işverenin; işçiyi işten uzaklaştırmayı ya da istifa etmesini sağlayacak her çeşit sistematik davranış da mobbing kapsamındadır. Bu psikolojik şiddet karşısında birçok çalışan mesleki yeterliliğini sorgulamakta, sosyal ilişkilerinde problemler yaşamakta ve ileriki süreçlerde ciddi sağlık problemleri yaşamaktadır. 

Bu konuya dair yasal düzenlemeler, İş Kanunu ile belirlenmiştir. Kanun, işçiyi korumayı amaçlamakta; bu tarz davranışlar karşısında haklarını düzenlemektedir. İş yerinde bu tarz kötü davranışlara maruz kalan işçi, mobbing davası açabilir. 

Mobbing Türleri 

İki çeşit mobbing türü bulunmaktadır. Bunlardan ilki yatay mobbingdir. Bu türde, iş yerinde aynı hiyerarşik seviyeye sahip olan işçiler, birbirlerine karşı kötü niyetli davranış ve tutumlar sergiler. İş yerinde eşit veya yakın statüye sahip çalışanların, rekabet amacıyla birbirlerine karşı mobbing uyguladığı sıklıkla gözlenir. 

İkinci mobbing türü ise dikey mobbing olarak adlandırılmaktadır. Bu türde psikolojik şiddet, hiyerarşik olarak yukarıda bulunanlar tarafından; daha alt pozisyondaki çalışanlara karşı uygulanır. Müdür, amir ya da benzeri pozisyonlarda bulunan kişilerin; sahip oldukları yetkiyi astlarına karşı kötü niyetli şekilde kullanması dikey mobbinge örnektir. 

İstisnai durumlarda bu durumun tersiyle de karşılaşılabilir. Ters mobbing olarak da bilinen bu durumda, mobbing aşağıdan yukarı doğru uygulanır. Alt pozisyonda bulunan çalışanlar birleşerek; sabote etme ve dışlama stratejisiyle amirlerini yıpratır. Talimatları uygulamama, iş yerinin işleyişini sabote edecek şekilde çalışma, üstleri hakkında aslı olmayan söylentileri yayma gibi davranışlar buna örnektir. Bu davranışlar sonucunda üst pozisyonda bulunan kişi, kendi üstlerine başarısız olarak gösterilir.  

Hangi Davranışlar Mobbing Sayılır? 

Çalışana karşı uygulanan sistematik, planlı ve kasten kötü davranışlar mobbing sayılmaktadır. Bu konu çok geniş bir yelpazeye sahip olsa da uygulamada en sık karşılaştığımız mobbing davranışları şu şekildedir: 

• Kişiye niteliğinin altında işler verilmesi,  
• Mesleki yeterliliğin sorgulanmasına sebep olan davranışlar,  
• İş yerinde kişiyi yalnız bırakmak ve izole etmek, bu çalışanın sosyal aktivitelere alınmaması,  

• Kişinin yok sayılması, çalışma veya iş yerinin nedensiz olarak değiştirilmesi ya da daha uzak yerlere görevlendirme,  
• Geçerli bir sebep olmaksızın pozisyonun düşürülmesi, 
• En ufak hatada dahi büyük ve yetersiz tepkiler verilmesi, 
• Düzenli olarak haksız şekilde eleştirilmek, 

Sayılan bu ve benzeri davranışlar, mobbing davası konusu olabilir. Bu tarz olumsuz davranış ve tutumlar, iş yerindeki yöneticiler tarafından alt pozisyondaki çalışanlara uygulanabileceği gibi; aynı veya benzer pozisyondaki çalışanlar tarafından da kişiye uygulanabilir. 

Mobbing Örnekleri 

Mobbing sonucunda mağdur psikolojik açıdan yıpranır ve iş yerinden uzaklaşır. Uygulanan psikolojik şiddetin artmasıyla beraber, kişi ruhsal rahatsızlıklarla dahi karşılaşabilir. Mobbingin amacı da zaten mağdurun özgüvenini yıpratmak ve işi kendi isteğiyle bırakmasını sağlamaktır. Bunun nedeni ise işçiye kıdem tazminatı ödememek veya benzer sebepler olabilir.  

1. Kişiye Doğrudan Uygulanan Fiziki Saldırılar 

Bu mobbing türünde amaç, çalışanın fiziki ve ruhsal sağlığını olumsuz şekilde etkilemek ve işi bırakmasını sağlamaktır. Bu doğrultuda uygulanan mobbing örnekleri ise aşağıdaki gibidir; 

• Mağduru fiziki açıdan ağır işler yapmaya zorlamak. 
• Dolaylı ya da doğrudan cinsel tacizde bulunmak. 
• Fiziksel şiddeti temel alan tehditlerde bulunmak. 
• Fiziksel zararda bulunmak. 

2. Sosyal İlişkilere Zarar Verecek Saldırılar 

Kişinin sosyal ilişkilerini engellemeyi amaç alan bu mobbing türünde; 

• Diğer çalışanlar mağdurla konuşmaz ve iletişime geçmez. 
• Mağdurun çalışma yeri değiştirilir veya izole edilir. Bu sayede iş yerinde yalnız bırakılır. 
• Mağdur sanki orada değilmişçesine yok sayılır. 

3. Kişinin Özgüvenini Düşürmek ve Kendini Göstermesini Engellemek 

Mobbing davası açısından en sık karşılaştığımız durumları bu konular oluşturmaktadır. Mağdurun kendini göstermesi ve ifade etmesi engellenir. Kişinin, yönetimdeki kişilerle ya da diğer çalışma arkadaşlarıyla ilişki kurmasının önüne geçilir. 

• Yapılan işlerin neden olmaksızın eleştirilmesi. 
• Telefon veya diğer iletişim kanallarıyla kişiyi sürekli rahatsız etmek ve baskı altında tutmak. 
• Sözlerin kesilmesi, konuşmaya izin verilmemesi ya da söylenenler ile alay edilmesi. 
• Jest, mimik, bakış veya imalar ile kişiyi kötü hissettirmek ya da iletişim kurmasını engellemek.
• Azarlamaya varan sözsel tepkiler ve tehdit. 
• Kişinin özel hayatının konu edilmesi ve eleştirilmesi. 

4. Mesleki Duruma veya Günlük Hayata Karşı Saldırılar 

Bu mobbing örneğinde, kişinin mesleki pozisyonuna saldırmak ve başarılarının önlenmesi amaçlanır. Mağdur, bazı durumlarda maddi kayıplara uğrayabilir veya günlük hayatını zorlaştıracak eylemler ile karşılaşabilir. 

• Mesleği ile bağdaşmayan işlerin yaptırılması.
• İş yerindeki pozisyonunun sürekli olarak değiştirilmesi. 
• Kişiye kapasitesinin daha altında basit işler verilmesi. 
• Verilen işin geri alınması ya da hiç iş verilmemesi. 
• Kişiyi asıl görevi olmayan, angarya şeklinde tabir edilen işler ile meşgul etmek. 
• Amaçsız işler verilmesi.
• Görev yerinin değiştirilmesi ve çok daha uzak bir noktaya görevlendirmek. 

5. Kişinin İtibarına Saldırılar 

Mağdurun itibarına zarar vermeyi amaçlayan davranışlar, bu mobbing türüne girmektedir. 

• Siyasi veya dini görüşleri sebebiyle kişinin dışlanması. 
• Kişinin arkasından kötü şekilde konuşulması ve dedikodu yapılması.
• Mağduru sürekli olarak gülünç ve zor durumlara düşürmek ve dalga geçmek. 
• Kişinin sesini, fiziki görünüşünü, hareketlerini veya benzer özelliklerini alay konusu yapmak. 
• Kişiye lakap takılması.
• Cinsel imalarda bulunmak.
• Günlük yaşam ve hayat tarzının alay konusu edilmesi. 

Sayılan bütün bu ve benzeri davranışlar mobbing örneklerini oluşturmaktadır. Bu tarz kötü davranışlara maruz kalan çalışanların, bir iş avukatı ile mobbing davası açma hakkı bulunur.

Mobbing Belirtileri Nelerdir? 

Her somut olay, kendi içinde ve özel olarak değerlendirilmektedir. Bazı davranışlar sizin için mobbing niteliğinde bulunsa da çalışma sistemi farklı olan biri için mobbing sayılmayabilir. Bu nedenle, mobbinge uğradığınızı düşünüyorsanız; hukuki yollara başvurmadan önce mobbing konusunda emin olmanız gerekir. Aksi takdirde bazı hak kayıpları ile karşı karşıya kalmanız oldukça olasıdır. Özellikle de mobbingin ispatı konusunda yaşanan zorluklar, dava sürecini zorlaştırabilir. 

Mobbing belirtileri nelerdir merak ediyorsanız, yazımızın üst kısmındaki örnekler sizin için yol gösterici olacaktır. Ancak yine de iş akdinizi feshetmek önce muhakkak bir iş avukatı ile görüşmenizi tavsiye ederiz. Mobbinge uğradığınız açık olsa dahi; bu konuyu ispatlamak için hukuki bilgi gerekebilir. Yeterli delil olmaksızın mobbing davası açarsanız, davanız reddedilebilir. Mobbinge uğramanız halinde, iş hukuku avukatı ile görüşerek hukuki danışmanlık alabilirsiniz. 

Mobbing İşveren Sorumluluğu 

İşveren; iş yerinde düzeni sağlamak, işçinin kişiliğini korumak ve işçiye saygı göstermek zorundadır. Ayrıca, işçilerin uğradığı psikolojik veya cinsel tacizlere karşı önlem almalı; bu nedenle doğan zararları da gidermek zorundadır. Bütün bu durumlar, Borçlar Kanunu’nun 417. Maddesi ile düzenlemiştir. 

Dolayısıyla mobbing konusunda işverenin sorumluluğu bulunmaktadır. İşveren, işçilerin uğrayabileceği mobbinge karşı derhal tedbir almak zorundadır. Aksi takdirde meydana gelen zararı gidermelidir. Bu zarar giderilmediği takdirde işçi mobbing davası açabilir ve işçi alacaklarını talep edebilir. 

Mobbing Suç Mu? 

Mobbingi meydana getiren her davranışın suç sayılacağını söyleyemeyiz. Mobbing suç mu değil mi konusu, kişinin maruz kaldığı eylemin içeriğine göre değişir. Mobbing olan eylemin türüne göre; hakaret suçu, eziyet suçu veya cinsel taciz gibi suçlar gündeme gelebilir. Bu konuda net bilgi almak için avukat ile iletişime geçilmeli ve hukuki bilgi alınmalıdır. 

Mobbing Nedeniyle Tazminatı Alınır Mı? 

Mobbing nedeniyle istifa eden kıdem tazminatı alabilir. İşçi açısından haklı fesih nedenleri, İş Kanunu 24. Madde ile düzenlenmiştir. Bu doğrultuda mobbinge uğrayan işçi, haklı nedenle iş akdini feshedebilir. İşveren kıdem tazminatı ödemeyle yükümlü olur. Ancak şunu da hemen belirtelim ki; uğranılan mobbingin, haklı fesih nedeni sayılacak ağırlıkta olması önemlidir. Ayrıca mobbinge uğrayan işçi, bu durumu ispatlamak zorundadır. Uygulamada mobbingin ispatı konusunda güçlük yaşanmaktadır. Bütün bu sebeplerle, iş akdinizi feshetmeden önce alanında uzman bir iş hukuku avukatından hukuki danışma almanızı tavsiye ederiz. Yeterli hukuki bilgiye sahip olmadan mobbing davası açtığınız takdirde, olası hak kayıpları gündeme gelebilir. 

Mobbing Cezası Nedir? 

Mobbing, kanunlarımızda doğrudan bir suç olarak düzenlenmemiştir. Bu nedenle mobbing cezası da özel olarak hüküm altına alınan bir konu değildir. Ancak, mobbing uygulanırken yapılan davranışların karşılığı olan suç ve ceza tipleri bellidir. Mobbing diyebileceğimiz herhangi bir davranış, belirli bir ceza normuna dahil olmaya başladığı anda o suçun karşılığı olan ceza söz konusu olacaktır. Örnek vermek gerekirse: 

• Mobbing, mağdurun fiziksel ya da psikolojik bütünlüğüne zarar verecek noktaya erişirse kasten yaralama suçu gündeme gelebilir. 
• Cinsel davranışlar ile kişinin vücut dokunulmazlığı ihlal edilirse cinsel saldırı suçu meydana gelir. Eğer vücut dokunulmazlığı ihlal edilmese de cinselliğe yönelik rahatsız edici seviyedeki davranışlar, cinsel taciz suçunu oluşturur. 

• Mağdurun ruhsal ya fiziksel açıdan acı çekmesine veya aşağılanmasına yol açan; insanlık onuruyla bağdaşmayan hareketler meydana geliyorsa eziyet suçu söz konusu olabilir. 
• Hakaret suçu TCK 125. Madde ile düzenlenmiştir. Bu maddeye uygun olan mobbing davranışları da hakaret suçunu oluşturur. 
• Kişinin üzerine aşırı seviyede gidilmesi ve kişinin psikolojik bir çöküntüye uğraması, beraberinde intihara yönlendirme suçunu getirebilir. 

Görüldüğü gibi mobbing davası açmaya sebebiyet veren birçok davranış, aynı zamanda bir suç da sayılabilir. Her olay kendi içerisinde değerlendirilir. Eğer bir mobbing davranışı, belirli bir ceza normuna giriyorsa; o suç karşılığında düzenlenen ceza söz konusu olur. 

Mobbing Nasıl İspatlanır? 

Yargıtay, eskiden verdiği kararlar ile mağdurun iddiasının mobbingin ispati için yeterli olmadığına ve ispat yükünün işçiye ait olduğunu belirtmekteydi. Fakat, Yargıtay’ın verdiği yeni kararlar ile bu görüşü terk ettiğini görmekteyiz. Artık, işçinin mobbing iddiasını gerçekçi ve makul seviyede ortaya koyması halinde, ispat yükü işverene geçmektedir. Buna göre; mobbing konusunda yeterli delil bulunuyor ise işveren, işçinin mobbinge uğramadığını ispatlamalıdır. 

Mobbing gerçekleşmesi için kişilik haklarına yönelik haksızlık olması yeterlidir. Ağır bir ihlal aranmaz. Mobbingin ispatı konusunda da kesin delil aranmaz. Mobbing uygulandığına ilişkin, kuşku uyandıracak seviyede olgunun ileri sürülmesi yeterlidir. Bu tarz delillerin sunulması durumunda, iş yerinde mobbing uygulanmadığına ilişkin ispat yükü işverene geçer. 

Peki, Mobbing nasıl kanıtlanır? Aşağıda dile getireceğimiz hususlar, mobbing nasıl ispatlanır konusunda delil olarak değerlendirilmektedir. 

1. Tanık 

Mobbing davası için tanıklık yapacak iş yeri arkadaşları önemli bir delildir. Özellikle de iş yerinden ayrılmış olan işçiler, birbirleri lehine tanıklık etmeyi ve çalışma arkadaşlarına yardımcı olmayı isterler. Ancak iş yerinde çalışmaya devam eden işçiler, tanıklık etme konusunda çekinceye sahip olabilir. Hatta, tanıklık etmeleri sebebiyle kendilerinin de mobbinge uğrayacaklarına ilişkin korkuya sahip olabilirler. 

2. Rapor, Reçete veya Benzeri Deliller 

Uğradığınız mobbing sonucunda aldığınız psikolojik desteği kanıtlayan belgeler, kullandığınız ilaçların reçeteleri ve aldığınız raporlar gibi belgeler; açacağınız davada delil olarak kullanılabilir. Benzer şekilde, mobbinge uğradığınız dönemde yaşadığınız saç dökülmesi veya aşırı kilo kaybı gibi değişimleri gösteren sağlık raporları da delil olarak nitelendirilebilir. 

3. İş Yeri Kayıtları 

İş yerinde bulunan kamera kayıtları, iş mahkemesi tarafından delil olarak değerlendirilebilir. Mahkemenin bu kayıtları istemesi halinde; işveren kamera kayıtları sunmak zorunda kalır. Bu kayıtların silinmiş olduğu gibi iddialar, delillerin karatıldığına dair izlenim bırakabilir. Ayrıca; telefon arama kayıtları, mailler ve benzeri yazışmalar da duruma göre delil olarak değerlendirilebilir. Ancak şunu da belirtelim ki; video, e-mail, sosyal medya yazışmaları veya Whatsapp yazışmaları gibi belgelerin, özel hayatın gizliliğini ihlal etmemesi gerekir. Aksi takdirde, bu belgeler delil olarak değerlendirilmeyebilir. 

Mobbing nasıl ispatlanır konusunda son olarak şunu da belirtelim. Hangi durumların delil olarak değerlendirileceği, hukuki bilgi gerektirmektedir. Yukarıda dile getirdiğimiz üzere; özel hayatın gizliliğini ihlal edecek belgeler, iş mahkemesi tarafından delil olarak değerlendirilmeyebilir.

Mobbinge Uğrayan İşçinin Hakları Nelerdir? 

Kanunlar ile işçi hakları koruma altına alınmıştır. Mobbinge uğrayan kişi, iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir. Bu durumda, işçi istifa etmiş olsa dahi kıdem tazminatına hak kazanır. Mobbingin, iş yerindeki amir ya da çalışan tarafından uygulanmış olması önemli değildir. İşveren, işçiyi gözetme ve koruma borcu altındadır. Mobbinge uğrayan işçi, bu durumu işverene bildirmiş olmasına rağmen işveren herhangi bir önlem almıyorsa; işçi haklı nedenle iş sözleşmesini sona erdirebilir. 

Maddi tazminata ek olarak, işçi mobbing nedeniyle uğradığı zarar karşılığında manevi tazminat da talep edebilir. Eğer mobbing davranışı bir ceza normunu ihlal ediyorsa, bu durumda mağdur çalışan suç duyurusunda da bulunabilir. 

Mobbinge Uğrayan Kişi Ne Yapmalı? 

Mobbingin ispatı, çoğu durumda zor ve değişkenlik gösteren bir konudur. Bu sebeple mobbinge uğrayan kişi, hukuki yollara başvurmadan veya iş akdini sonlandırmadan önce birtakım önlemler almalıdır. Mobbinge uğrayan kişinin, bu duruma maruz kalmaya başlandığı günden itibaren yapması gerekenleri şu şekilde sıralayabiliriz: 

• İş yerinde mobbinge uğradığını gösteren yazışmaları saklamalı, mümkünse kopyasını almalıdır. 
• Kendisine uygulanan mobbing davranışlarının tarihini, uygulanan hareketi ve bu olaya şahit olan kişileri not almalıdır. 
• Yönetici pozisyonda bulunan kişiler tarafından yollanan mail, Whatsapp veya sms konuşmaları; mobbing ispatında kullanılabilir. Geç saatlerde bu tarz iletişim kanalları ile psikolojik tacize uğrayan kişi, bu verileri delil olarak kullanabilir. 
• Mesai saatleri dışında yapılan ve rahatsız etme amacı taşıyan telefon görüşmeleri, operatörlerden alınan kayıtlarla ispatlanabilir. 
• Mobbing sonucunda kişinin sağlığı bozulabilir. Görülen psikolojik tedaviye ilişkin hastane kayıtları, raporlar veya ilaç reçeteleri de delil olarak kullanılabilir. 
• Sosyal medya uygulamalarında, kişi aleyhine yapılan hakaret veya benzeri yorumlar da mobbing sayılır. Duruma göre mahkemece delil olarak değerlendirilebilir. 
• Mobbinge uğrayan kişi, bu zorbalığa şahit olan kişileri davada tanık olarak dinletebilir. Mobbingin ispatı konusunda oldukça önemli bir konudur. 

Şunu da belirtmemizde fayda var. Bazı deliller özel hayatın gizliliğine aykırı olabilir. Örneğin, gizlice kaydedilen bir konuşma delil olarak nitelendirilemeyeceği gibi suç da sayılabilir. Bu sebeple iş davası açmadan önce muhakkak alanında uzman bir avukattan danışma almanızı tavsiye ederiz. 

Mobbinge Uğrayan Nereye Şikayet Etmeli? 

Mobbinge uğrayanlar; Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Cimer, Alo 170, Türkiye İnsan Hakları Kurumu veya Kamu Görevlileri Etik Kurulu gibi kurumlara başvurabilir. Bunlara ek olarak, dilerse işverene karşı iş davası da açabilir. 

İstifa Ettikten Sonra Mobbing Davası Açılır Mı? 

Mobbing nedeniyle tazminat davası çalışırken açılabileceği gibi; istifa ettikten sonra da açılabilir. Mobbing, işçi açısından haklı fesih nedenidir. Bu sebeple mobbing nedeniyle istifa eden işçi, aslında iş sözleşmesini haklı nedenle feshetmiş olur. Kıdem tazminatı ve diğer işçi alacaklarını da talep edebilir. İşveren tarafından ödeme yapılmadığı takdirde dava açılmalıdır. 

Mobbing Davası Nedir? 

Mobbing davası farklı taleplerde bulunarak açılan ve mobbing varlığını ispatlayarak, işçilik alacaklarının talep edildiği bir dava türüdür. Dava, iş akdinin haklı nedenle sona erdirilmesinden önce veyahut sonra açılabilir. Eğer gerekli şartlar taşınıyor ise kıdem tazminatı, fazla mesai ücretleri veya yıllık izin ücretleri gibi işçi alacakları talep edilebilir. 

Mobbing Davası Hangi Mahkemede Açılır? 

Mobbing sebebiyle açılan tazminat davaları, iş mahkemelerinde görülür. İş mahkemesinin bulunmadığı yerlerde ise asliye hukuk mahkemesinde açılabilir. Yetkili mahkeme ise işin yapıldığı yer ya şirket merkezinin bulunduğu yer mahkemesidir. 

Mobbing Davası Zamanaşımı Süresi 

Mobbing davası açma süresi, zararın ve yükümlünün öğrenildiği tarihten itibaren 2 yıl; her halde mobbing fiilinin işlendiği tarihten itibaren 10 yıldır. Borçlar Kanunu 72. Madde ile düzenlenmiştir. İşçi, bu davayı çalışırken açabileceği gibi işten ayrıldıktan sonra da açabilir.